Oranżeria Naukowa dla Najmłodszych 2018
Oranżeria Naukowa dla Najmłodszych to zabawa naukowa dla dzieci w wieku 5-9 lat wprowadzona w 2012 roku do programu Letnich Spotkań z Nauką na prośbę Rady Upowszechniania Nauki PAN. Pomysłodawcą Imprezy był Jan Dąbkowski – obecnie prezes Stowarzyszenia Młodych Dziennikarzy „Polis”, współzałożyciel i członek European Youth Press. Oranżeria Naukowa nad Wdzydzami nie powstałaby jednak bez wielkiej pozytywnej presji prof. Magdaleny Fikus.
Oranżeria jest to forma tzw. Kawiarni Naukowej dla Dzieci. Ponieważ dzieci nie pijają kawy, lecz przeważnie oranżadę, stąd nazwa tego cyklu popularnonaukowych imprez dla najmłodszych.
Imprezy "Oranżerii Naukowej" odbywają się w Ośrodku IBW PAN w Czarlinie –Skoczkowie nad Wdzydzami przed wykładami Letnich Spotkań z Nauką ( w tym roku o godz. 18.30) i mają charakter zabawy naukowej. Są one prowadzone w formie dialogu pomiędzy prowadzącym, a dziećmi, który to dialog był bogato przeplatany ciekawymi eksperymentami i zajęciami w tzw. warsztatach. Czas trwania pojedynczej imprezy wynosił ok. 30 minut.
W tym roku, w odpowiedzi na ubiegłoroczne sugestie młodych uczestników Oranżerii, zdecydowaliśmy się na powtórzenie wybranych prezentacji z lat ubiegłych. Niemniej pojawiło się też kilka "nowości"....
_______________________________________________________________________________________
7 lipca 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa - nr 1
Dr Agnieszka Kijewska, dr Tomasz Kijewski
Zakład Genetyki i Biotechnologii Morskiej Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie
Świat chory na plastik
Naszemu życiu towarzyszą śmieci, wśród których coraz więcej jest plastików. Co z nimi robić, żeby nie niszczyć środowiska? Jakie zagrożenia powodują i które tworzywa są najbardziej niebezpieczne? Czy plastikowe śmieci mogą także zagrażać ludziom?
W Oranżerii zobaczyliśmy małe skorupiaki, które połykają drobiny plastiku i dowiedzieliśmy się, że również kosmetyki mogą zanieczyszczać środowisko plastikiem. Sortowaliśmy tworzywa sztuczne i uczyliśmy się rozpoznawać ich oznaczenia.
Autorzy zapraszają dorosłych na swojego bloga poświęconego tej tematyce:
https://rybanapiatek.wordpress.com/2018/05/25/plastic-is-not-fantastic/
______________________________________________________________________________________
14 lipca 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 2
Koncepcja: Dr hab. inż. Krystyna Kazimierowicz-Frankowska,
Dr hab. inż. Marek Kulczykowski
Prowadzenie: Dr hab. inż. Marek Kulczykowski
Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
Chronimy brzeg morski - Część I
Geotuby
Morze niszczy brzeg, szczególnie podczas sztormu. Wówczas silny wiatr powoduje m.in. wzrost poziomu wody a brzeg morza atakują wysokie fale. Brzeg morski staramy się przede wszystkim chronić tam, gdzie znajdują się osiedla lub porty, gdzie przy brzegu przebiegają drogi lub linie kolejowe.
W trakcie tej zabawy dowiedzieliśmy się, jak powstają sztormowe fale. Poczuliśmy na swoich twarzach "tarcie" huraganowego wiatru.
W specjalnym stanowisku „zbudowaliśmy" brzeg morza, umiejscawiając na nim „osadę”. Następnie wywołując sztorm, zobaczyliśmy jak niszczy on brzeg i zagraża stojącym na jego skraju domom.
Następnie zapoznaliśmy się ze stosunkowo nową techniką ochrony brzegu przy użyciu tzw. geotub – tekstylnych „kiszek” wypełnionych piaskiem, które umieszczone na brzegu chronią go przed falami, zaś ułożone pod wodą „łagodzą” falowanie.
Zobaczyliśmy, jak wygląda materiał, z którego wykonuje się geotuby. Sprawdziliśmy, że jest on bardzo mocny, że łatwo przepuszcza wodę a zatrzymuje piasek.
Z materiału o podobnych właściwościach wykonaliśmy nasze miniaturowe "geotuby". Napełniliśmy je mieszanką wodno piaskową i układając je na brzegu przekonaliśmy się, jak skutecznie chronią one nasz brzeg przed rozmyciem. Z geotub wykonaliśmy również w pobliżu brzegu zanurzone w "morzu" wały, tzw. progi podwodne i wywołując "sztorm" sprawdziliśmy,że wyraźnie łagodzą one docierające do brzegu falowanie.
______________________________________________________________________________________
21 lipca 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 3
Dr inż. Magdalena Gozdowska oraz dr Ewa Sokołowska
Zakład Genetyki i Biotechnologii Morskiej. Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Plastik niejedno ma imię czyli plastik dobry, plastik zły
Otoczenie, w którym żyjemy zanieczyszczone jest tworzywami sztucznymi. Także w morzu unoszą się tysiące plastikowych śmieci. W toni wodnej pod wpływem falowania oraz procesów mechanicznych plastik jest rozdrabniany i ścierany, w efekcie czego powstają z niego mikrowłókna i nanocząsteczki. Plastik w takiej postaci wraz z pożywieniem przedostaje się do organizmów morskich, np. ryb i tym sposobem trafia do organizmu człowieka. W laboratoriach na całym świecie naukowcy od dawna próbują opracować metodę wytwarzania plastiku w pełni biodegradowalnego, który byłby całkowicie bezpieczny dla człowieka i środowiska.
W trakcie tej naukowej zabawy uczestnicy otrzymali tabele z oznaczeniami rodzajów materiałów plastikowych i nauczyli się samodzielnie rozpoznawać poszczególne rodzaje plastiku, Dowiedzieli się, w które pakowana jest np. żywność, a w które np. artykuły przemysłowe i nauczyli się odróżniać plastik „dobry” od „złego”. Po zgnieceniu różnych opakowań plastikowych dzieci przeprowadziły ich segregacje do odpowiednich pojemników.
Uczestnicy mieli okazję przekonać się jak groźne mogą być plastikowe śmieci dla zwierząt żyjących w wodzie i na lądzie. Zobaczyli,że porzucony plastik nie rozkłada się szybko, lecz trąc o piasek ściera się, wprowadzając do środowiska swoje mikrocząsteczki. Młodzi badacze mieli okazję samodzielnie przeprowadzić mechaniczną degradację opakowań plastikowych i przekonać się na czym polega proces powstawania mikrocząstek w warunkach naturalnych.
Na koniec zaprezentowano metodę wytwarzania ekologicznego „plastiku”. W ramach przeprowadzonego eksperymentu dzieci miały okazję osobiście wyprodukować substancję biodegradowalną przypominającą właściwościami plastik.
______________________________________________________________________________________
28 lipca 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 4
Dr hab. inż. Marek Kulczykowski
Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
Dlaczego statek unosi się na wodzie i po niej porusza?
Na wstępie, w trakcie krótkiej prezentacji, dowiedzieliśmy się, jak statki zmieniały się na przestrzeni wieków – od pnia drzewa, dłubanki, drewnianych łodzi wiosłowych i żaglowych, po potężne statki towarowe i pasażerskie wykonane z metalu.
Aby dowiedzieć się dlaczego takie ciężkie metalowe kolosy pływają, poznaliśmy pojęcie gęstości. Doświadczalnie przekonaliśmy się, jaka musi być gęstość ciała by unosiło się ono na wodzie. Zgadywaliśmy, co należy zrobić, by kawałek plasteliny ( a także metalu) nie tonął, lecz pływał po powierzchni wody.
Dowiedzieliśmy się, jaki napęd stosuje się by poruszać się statkiem po wodzie. Poznaliśmy napęd wiosłowy, żaglowy, łopatkowy, śrubowy i turbinowy. Przekonaliśmy się, jak skutecznie przy wiejącym wietrze może pracować żagiel, zapoznaliśmy się z pracą śruby okrętowej a także pobawiliśmy się żaglowcami i motorówką z napędem turbinowym.
Dowiedzieliśmy się, jak marynarze kontrolują zanurzenie statku podczas załadunku. Samodzielnie ładując nasze statki "towarem" przekonaliśmy się, jak odpowiedzialne jest to zadanie.
______________________________________________________________________________________
4 sierpnia 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 5
dr hab. inż Marek Kulczykowski, Instytut Budownictwa Wodnego PAN
FIZYCY I ICH ODKRYCIA - Część I
Archimedes, Kartezjusz, Pascal...
W trakcie tej zabawy nawiązaliśmy do aktualnego wykładu z fizyki na Letnich Spotkaniach z Nauką i poświeciliśmy ją kilku fundamentalnym prawom sformułowanym na przestrzeni wieków przez wybitnych naukowców.
Zaczęliśmy od Archimedesa, uważanego za jednego z pierwszych fizyków, i poznaliśmy jego prawo wyporu wody. Przekonaliśmy się doświadczalnie, jak zanurzające się w wodzie ciała pozornie tracą na swojej wadze. Dowiedzieliśmy się, że znajomośc tego prawa jest, między innymi, wykorzystywana przez inżynierów do projektowania ogromnych metalowych statków przewożących po morzach i oceanach wielotonowe ładunki...
Następnie swoją uwagę skupiiśmy na Kartezjuszu, który pierwszy opisał zjawisko załamania się światła przechodzącego przez różne ośrodki. Przekonaliśmy się o tym obserwując "łamiące się" patyczki wkładane do akwarium i "znikające" lub "mnożące" się monety na dnie szkanki wody. Znajomość tego prawa pozwoliła ludziom skonstruować, między innymi, teleskopy, lornetki, mikroskopy i inne przyrządy optyczne.
W dalszej kolejności poznaliśmy Pascala i jego podstawowe badania w zakresie hydrostatyki. Zapoznaliśmy się z działaniem jego wynalazków: strzykawki i prasy hydraulicznej. Na koniec wesoła ośmiornica ostatecznie przekonała nas o prawidłowości prawa Pascala o równomiernym ciśnieniu wody w zamkniętym zbiornku...
______________________________________________________________________________________
11 sierpnia 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 6
dr hab. inż Marek Kulczykowski, Instytut Budownictwa Wodnego PAN
FIZYCY I ICH ODKRYCIA - Część II
Newton
W trakcie tej zabawy poznaliśmy kolejnego wybitnego fizyka - Izaaka Newtona i zapoznaliśmy się z jego fundamentalnymi prawami.
Zaczęliśmy od jego prawa grawitacji. Dowiedzieliśmy się na czym polega grawitacja, dlaczego ciała spadają na Ziemię i czemu ludzie nie spadają z przeciwnej strony Ziemi mimo, iż jest ona kulista. Doświadczalnie wyjaśniliśmy sobie, dlaczego krążący wokół Ziemi Księżyc nie odlatuje w Kosmos ani nie spada na Ziemię.
Uświadomimy sobie, że jeśli na ciała nie działa żadna siła to nie porusza się ono lub porusza sie w sposób jednostajny.
Przekonaliśmy się, że samochodzik poddany ciągłemu działaniu siły zaczyna równomiernie przyśpieszać. Doświadczalnie stwierdziśmy, że przyśpieszenie ławeczki huśtawki zależy od masy "pasażera" i siły osoby wprawiającej ją w ruch.
Bawiąc się z piłką zrozumieliśmy, że Ziemia działa na piłkę z taką samą siłą, jak piłka na Ziemię. Stjąc na deskorolce i rzucając kamieniem przekonaliśmy się, że działa on na nas taką samą siłą.
Na koniec, przy wykorzystaniu "odrzutowej" rakiety przekonaliśmy się, że III zasada dynamiki Newtona obowiązuje także w kosmicznej próżni...
______________________________________________________________________________________
18 sierpnia 2018 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 8
Dr hab. inż. Marek Kulczykowski
Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
FIZYCY I ICH ODKRYCIA - Część III
Jeszcze o Kartezjuszu, Newtonie i Faradayu...
Ta nasza naukowa zabawa była podsumowaniem i kontynuacją dwóch poprzednich zajęć poświęconych fizyce.
Powróciliśmy do Kartezjusza, który pierwszy opisał zjawisko załamania się światła przechodzącego przez różne ośrodki, a którego to zjawiska dogłębna znajomość pozwoliła ludziom skonstruować, między innymi, teleskopy, lornetki, mikroskopy i inne przyrządy optyczne. W innych niż poprzednio eksperymentach przeprowadzanych z napełnianymi wodą szklanymi naczyniami obserwowaliśmy zmiany kształtu obiektów znajdujących się w naczyniach lub poza nimi, Z kropli wody wykonaliśmy sprawnie działające "szkło powiększające".
W dalszej kolejności powróciliśmy do Izaaka Newtona. Sprawdziliśmy, co stałoby się z Księżycem, gdyby nie działała na niego siła ziemskiej grawitacji. W doświadczeniach z monetami stwierdziliśmy istnienie siły bezwładności, a eksperymentując z lekkim i obciążonym samochodzikiem, ponownie przekonaliśmy się, że przy działającej na niego jednakowej sile, jego przyśpieszenie wyraźnie zależy od masy.
Następnie pobawiliśmy się elektrostatyką. Zobaczyliśmy się, jak odmiennie naładowane elektryczne ciała wzajemnie się przyciągają. Obserwowaliśmy przyciąganie skrawków papieru, naładowaną elektrostatycznie pałeczką wprawialiśmy w ruch puszkę po piwie i odchylaliśmy strumień wyciekającej z naczynia wody.
Na koniec powtórzyliśmy doświadczenia Faradaya generując ruchem magnesów prąd w obwodzie elektrycznym. Zapoznaliśmy się z działaniem prądnicy i silnika elektrycznego. Uświadomiliśmy sobie jak wielkie znaczenie miało dla nas to odkrycie...
______________________________________________________________________________________
25 sierpnia 2017 roku, godz. 1830
Zabawa Naukowa dla Dzieci - nr 9
dr hab. inż Marek Kulczykowski, Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
Chronimy brzeg morski - Część II
Klasyczne (i nie tylko) konstrukcje ochrony brzegu
Ta ostatnia w tym roku zabawa naukowa w ramach Orażerii była nawiązaniem do wykładu Letnich Spotkań z Nauką poświęconemu badaniom i eksploatacji dna Morza Bałtyckiego.Podczas tej zabawy poznaliśmy klasyczne konstrukcje ochrony brzegu i doświadczalnie sprawdziliśmy ich skuteczność.
Wiadomo, że morze niszczy brzeg, szczególnie podczas sztormu, gdy silny wiatr powoduje m.in. wzrost poziomu wody a brzeg atakują wysokie fale. Zatem w specjalnym stanowisku „zbudowaliśmy" brzeg morza z wioską rybacką i wywołując "sztorm" naocznie przekonaliśmy się, jak niszczy on brzeg i zagraża stojącym na brzegu budynkom.
Następnie zapoznaliśmy się z klasycznymi technikami ochrony brzegu. Zabezpieczymy brzeg narzutem kamienny, sprwadziliśmy rownież ochronne dziaanie masywnych opasek brzegowych. Ponadto w strefie brzegowej umieściliśmy pod wodą tzw. progi (falochrony) podwodne. Doświadczalnie sprwdziliśmy skuteczność tych konstrukcji podczas naszego "sztormu".
Porozmawialiśmy też o drewnanych konstrukcjach - tzw. ostrogach, często spotykanych na naszych bałtyckich brzegach. Poznaliśmy ich rolę i znaczenie obserwując ruch piasku na dnie naszego stanowiska spowodowany wygenerowanym przez nas "prądem podwodnym".
Na koniec zapoznaliśmy się ze stosunkowo nową techniką ochrony brzegu przy użyciu tzw. geotub – tekstylnych „kiszek” wypełnionych piaskiem, które umieszczone na brzegu chronią go przed falami, zaś ułożone pod wodą w pobliżu brzegu wyraźnie „łagodzą” falowanie.
______________________________________________________________________________________