Tytuł: Biologia molekularna: nauka na granicach nauk
Aczkolwiek biologia molekularna narodziła się z chęci zrozumienia nagromadzonych przez lata obserwacji życia i wszystkich, jakże złożonych, jego objawów, to już na progu tych narodzin było jasne, że będzie się rozwijać korzystajac z postępu wiedzy i metodyk powstających na terenie nauk ścisłych. Nie można było pominąć i nie skorzystać z osiągnięć fizyki (analiza krystalograficzna, dyfrakcja rentgenowska, ultrawirowanie), chemii (analiza składu podstawowego białek i kwasów nukleinowych), matematyki z zalążkami informatyki (opracowania ilościowe danych, gromadzenie baz danych, budowanie modeli molekularnych). Stosowanie podobnych podejść wymuszało budowę nowych przyrządów analitycznych oraz użycie materiałów o nowych właściwościach przez techników i technologów. Do badań cząsteczek i struktur biologicznych zastosowano nowe metody i przyrządy fizyczne: rozwinięto rentgenografię, powstały różnorodne mikroskopy elektronowe, ultrawirówki, liczniki scyntylacyjne. Rozpowszechnienie metod chemii radiacyjnej pomogło w identyfikacji struktury materiału genetycznego i innych ważnych makrocząsteczek. Aparatura o rosnącej sile rozdzielczości pozwoliła na modelowanie kształtu wielu cząsteczek i struktur. Analiza informatyczna dała dane o dynamice tych struktur, sugerowała modele tworzone in silico i weryfikowane in vitro.
Z rozwojowej tendencji wyrastały nowe gałęzie wiedzy: inżynieria genetyczna, biotechnologia (ważny wpływ na medycynę i biofarmację), bioetyka. Wiek XX był bowiem wiekiem kolejnych podziałów i pączkowania różnych nauk. Rozwój chemii i fizyki nieuchronnie prowadził do ich zastosowań w pogłębianiu wiedzy biologicznej. Z chemii i fizjologii narodziła się biochemia, z fizyki i biochemii – biofizyka. Zauważono także, że w poprzek tych podziałów narasta wiedza o cząsteczkach, wspólnie nazwana biologią molekularną.
Rosło też zainteresowanie społeczne, ale także obawy przed skutkami pojawienia się nowych sposobów ludzkiej ingerencji w to, co naturalne. Wynikiem takiego zaangażowania był niezwykle szybki rozwój biologii molekularnej, gromadzenie wielu danych wymagających opracowania - czyli było i jest to samonapędzające koło dla rozwoju wielu nauk, ale też i dostarczane wyniki były i są nadal imponujące. Taki rozwój pociąga za sobą konieczność kształcenia przyszłych badaczy nowymi metodami, wprowadzanie ich w systemy pracy zespołów specjalistów różnych dziedzin, a biologii molekularnej towarzyszy zainteresowanie, często konieczne, legislacyjne i filozoficzne. W trakcie wykładu zdefiniowana zostanie obecna pozycja biologii molekularnej na tej złożonej mapie interakcji.
Wykładowca: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
Biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stoł. Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie powstał w roku 1957. Jego profil naukowy ewoluował od klasycznej biochemii i chemii fizycznej do uprawianej obecnie biologii molekularnej. Badania prowadzone w Instytucie mają duże znaczenie dla medycyny (inżynieria genetyczna, badanie genotypów bakterii i innych prostych organizmów). Instytut zatrudnia około 200 pracowników naukowych, prowadzi studia doktoranckie dla absolwentów wydziałów biologii, chemii, fizyki, nauk rolniczych i medycyny oraz liczne prace magisterskie, także studentów spoza Warszawy. Mieści się w nim również obecnie Centrum Doskonałości Biotechnologii Molekularnej, powołane w ramach 5 Programu Ramowego Unii Europejskiej oraz Centrum Polsko-Francuskie Biotechnologii Roślin.