4 lipca 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Wirusy"
Temat wirusów, z uwagi na pandemię COVID -19, jest tematem obecnie bardzo nośnym i nie mógł się nie pojawić na naszych Spotkaniach. Wirusy są praktycznie wszędzie, w naszych ciałach i środowisku. Szacuje się, że biomasa wirusów oceanach jest większa od masy całej populacji słoni na Ziemi.
Środowisko naukowe zareagowało na pandemię aktywną współpracą bardzo wielu dziedzinach nauki. Można powiedzieć, że ten wirus, oprócz stworzenia ogromnego zagrożenia dla zdrowia ludzi, bardzo przyczynił się do rozwoju nauki. O tym również powiemy na naszym wykładzie....
Wykładowca: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
Prof. dr hab. Magdalena Fikus, biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stołecznego Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
Życiorys:
Z wykształcenia biolog - realizowałam dość konsekwentnie dziś zalecane zmiany w aktywności zawodowej. Badałam kwasy nukleinowe i ich pochodne metodami fizykochemicznymi. Rozpoczęłam prace z zakresu inżynierii genetycznej mikroorganizmów. Zainteresowałam się właściwościami mechanicznymi komórek badanymi metodami elektroreologii. I kończyłam życie zawodowe całkowicie koncentrując się na popularyzacji wiedzy (Festiwale Nauki, Kawiarnie Naukowe, działalność w Internecie i innych, tradycyjnych mediach). Obecnie za najważniejsze uważam opracowanie systemu edukacji od najwcześniejszego dzieciństwa, dla człowieka, który żyć będzie w nowym, trudnym do przewidzenia świecie, otoczony nowymi, czasem bulwersującymi, tworami ludzkiej technologii. A może….z powrotem w jaskini i ogienku pod garnkiem z korzonkami…. I wtedy też DNA będzie nam towarzyszyć.
UWAGA!
Ponieważ Pani profesor Fikus jest osobą z grupy największego ryzyka zagrożenia zdrowia wirusem COVID-19, dlatego w bieżącym roku Wykładowca i Organizatorzy zdecydowali się na przygotowanie wykładu "wirtualnego". Pani Profesor, we współpracy z pracownikami Centrum Nauki "Kopernik" w Warszawie i Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego, przygotowała wykład "multimedialny" z powodzeniem odtworzony w czasie Inauguracji Letnich Spotkań z Nauką w 2020 roku.
-------------------------------------------------------------------------
11 lipca 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Zatopiona amunicja: groza w głębinach czy papierowy tygrys? "
Prezentacja przedstawi pochodzenie zatopionej amunicji w Bałtyku, historię badań nad tym problemem, a także stan wiedzy dotyczących jej rozmieszczenia, rozprzestrzeniania i wpływu na abiotyczne i biotyczne elementy środowiska. Przedyskutowany zostanie także wpływ amunicji na ludzi i ludzi na amunicję, sposoby szacowania ryzyka, oraz możliwe sposoby rozwoju sytuacji w przyszłości.
Wykładowca:Dr hab. Jacek Bełdowski, prof. IO PAN, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Dr hab. Jacek Bełdowski - ukończył uniwersytet Gdański w 1998r, uzyskując tytuł magistra oceanografii biologicznej. Od r. 2000 zatrudniony w Instytucie Oceanologii PAN w Sopocie na etacie Asystenta. W r. 2004 obronił pracę doktorską w dziedzinie nauk o ziemi, dotyczącą zanieczyszczenia rtęcią ekosystemów morskich. Prowadził kilkanaście ekspedycji Bałtyckich i Arktycznych, i brał udział w wielu projektach badawczych, zarówno w Instytucie Oceanologii PAN jak i w Instytucie Badań Morza Bałtyckiego w Warnemuende, podczas dwu i półrocznego stażu po-doktorskiego w latach 2006-2008. Habilitację otrzymał w roku 2017, w dziedzinie nauk o ziemi, specjalność Oceanologia.Obecnie jest koordynatorem projektu unijnego DAIMON2, dotyczącego zatopionej amunicji chemicznej i konwencjonalnej. Projekt ten kontynuuje działalność programów unijnych CHEMSEA i DAIMON (2011-2019) i Natowskiego MODUM (20013-2016), wszystkich koordynowanych przez prof. Bełdowskiego. Uczestniczył jako współprzewodniczący w pracach grup specjalnych HELCOM MUNI i SUBMERGED. Autor wielu artykułów o zatopionej amunicji i edytor książki na ten temat wydanej przez NATO ASI Science Series.
-------------------------------------------------------------------------
18 lipca 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Pomorscy przestępcy w XIX w."
Pierwsza połowa wieku XIX przynosi dla terenu Pomorza, znajdującego się wówczas pod zaborem pruskim, wiele istotnych zmian. Z jednej strony jest do okres rozwoju gospodarczego i modernizacji z drugiej zaś czas kryzysu, będącego konsekwencją wojen napoleońskich, w przypadku obszaru Żuław powodzi, a także szerzących się chorób epidemicznych, takich jak ospa czy cholera. Do tego dochodziły liczne nieurodzaje lat 40. XIX wieku. Wszystko to wpływało na wzrost liczby przestępstw. Trzymani w domach poprawy, twierdzach oraz powiatowych więzieniach przestępcy często dopuszczali się ucieczki. Władze pruskie wystawiały w związku z tym listy gończe za uciekinierami, publikowane następnie w rejencyjnych dziennikach urzędowych. Analiza owych listów gończych pozwala w dużym stopniu przedstawić wizerunek przestępcy sprzed niemal 200 lat. Dzięki temu możemy dowiedzieć się skąd pochodzili pomorscy przestępcy, w jaki sposób ubierali się, jakie cechy charakteru i wyglądu posiadali. Ponadto możemy również przybliżyć okoliczności w których dochodziło do ucieczek z ośrodków odosobnienia oraz zbrodnie których dopuszczali się delikwenci, z których znaczną cześć stanowili recydywiści. Poza przedstawieniem pomorskiego środowiska przestępczego, w wystąpieniu omówione zostaną również kary stosowane za konkretne przewinienia zasądzane wobec przestępców, ze szczególnym uwzględnieniem kar śmierci, wraz z obowiązującą na Pomorzu do połowy XIX wieku praktyką łamania kołem delikwentów dopuszczających się szczególnie brutalnych zbrodni.
Wykładowca: Mgr Radosław Kubus , Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego
Mgr Radosław Kubus - specjalista ds. historii regionalnej w Bibliotece Elbląskiej, doktorant w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego. Uczestnik i współorganizator konferencji naukowych. Autor publikacji historycznych dotyczących wybranych aspektów dziejów Pomorza. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje wokół historii medycyny w epoce nowożytnej oraz dziejach prasy I połowy XIX wieku.
-------------------------------------------------------------------------
25 lipca 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Interseksualność u babki byczej: wpływ czynników socjalnych czy zaburzeń hormonalnych"
Babka bycza (Neogobius melanostomus), pierwotnie występująca w rejonie morza Kaspijskiego, „przywędrowała” do Bałtyku na początku lat 90-tych, najprawdopodobniej wraz z wodami balastowymi statków. Szybkie rozprzestrzenianie w wodach Zatoki Gdańskiej, a także ekspansja do wód słodkich, spowodowały, że została uznana za gatunek inwazyjny. Dzięki dużej odporności na zmienne warunki środowiska, a także skutecznej strategii rozrodu zaczęła dominować w wodach przybrzeżnych Zatoki. Babka odbywa tarło w sezonie wiosenno-letnim, jest gatunkiem rozdzielnopłciowym z widocznym w okresie rozrodu dymorfizmem płciowym; samiec tego gatunku sprawuje opiekę nad złożoną ikrą oraz narybkiem.
Interseksualność polega na jednoczesnym występowaniu żeńskich i męskich komórek rozrodczych w gonadach organizmów rozdzielnopłciowych. Występowanie osobników interseksualnych stwierdzono w trakcie eksperymentu mającego na celu zbadanie zachowań samców i samic babek w okresie rozrodu. Eksperyment przeprowadzono w Stacji Morskiej w Helu. W czasie wykładu dowiemy się, czy pojawienie się osobników interseksualnych było efektem zachodzących interakcji socjalnych między osobnikami w grupie, czy też wynikiem działania związków estrogenopodobnych obecnych w wodach Zatoki Gdańskiej.
Wykładowca: Dr Ewa Sokołowska, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Dr Ewa Sokołowska kończyła studia na kierunku Oceanografia biologiczna Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii Uniwersytetu Gdańskiego. W czasie studiów aktywnie działała w Studenckim Kole Naukowym Oceanografów. Zainteresowania ichtiologią ujawniły się już na 3 roku studiów i zostały poparte pierwszymi zbiorami materiału do pracy magisterskiej, która dotyczyła biologii rozrodu cierniczka. Konieczność samodzielnego zebrania materiału i terenowy charakter pracy na długie lata obudził zamiłowanie do tego typu aktywności. Bezpośrednio po studiach ES została zatrudniona w Stacji Morskiej UG jako pracownik techniczny i laborant. Podczas dwóch lat pracy w Stacji teoria wyniesiona ze studiów znalazła pełne zastosowanie w praktyce, zarówno w ramach pracy terenowej, min. rejsy z miejscowymi rybakami, monitoring łowisk na Zatoce, organizacja i przygotowanie trzech ekspedycji terenowych, które obejmowały monitoring ichtiofauny całego polskiego wybrzeża, jak też w postaci pracy laboratoryjnej, aktywności popularyzatorskiej czy licznych kontaktach z mediami.
Pasja i ciekawość oraz dalsza potrzeba podążania ścieżką naukową sprawiły, że ES została słuchaczem Środowiskowego Studium Doktoranckiego z Biologii i Oceanologii przy Uniwersytecie Gdańskim. W trakcie studium brała udział w zajęciach z histologii i cytofizjologii na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej oraz odbyła staż w Samodzielnej Pracowni Patomorfologii Klinicznej przy Szpitalu Klinicznym w Gdańsku. Pracę doktorską na temat cyklu rozrodczego ciernika w powiązaniu ze zmianami poziomu hormonu melatoniny realizowała najpierw w Stacji Biologicznej UG w Górkach Wschodnich, a potem w Centrum Biologii Morza PAN w Gdyni oraz Instytucie Oceanologii PAN w Sopocie. Pracę doktorską obroniła przed Radą Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii z wyróżnieniem.
Od 2001 do dnia dzisiejszego jest zatrudniona na stanowisku adiunkta w Pracowni Fizjologii Organizmów Morskich w Instytucie Oceanologii PAN w Sopocie.
Od wielu lat ES współuczestniczy w realizacji projektów badawczych jako wykonawca, była też kierownikiem jednego z projektów NCN. Jest autorem recenzji artykułów do czasopism o zasięgu międzynarodowym.
ES od wielu lat angażuje się w różne formy upowszechniania wiedzy i popularyzowania nauki wśród dzieci, młodzieży i studentów. Ma w swoim dorobku wykłady dla doktorantów oraz cykl wykładów dla uczniów Szkół Podstawowych i Liceów Ogólnokształcących w ramach kampanii edukacyjnej Morska Edukacja Ekologiczna oraz w ramach programu Bliżej morza. Angażuje się w edukację zarówno najmłodszych dzieci jak i seniorów w ramach Uniwersytetu III wieku. Była opiekunem prac magisterskich i praktyk studenckich, a także promotorem pracy magisterskiej. Od kilkunastu lat aktywnie uczestniczy w przygotowaniach Pikników Naukowych w ramach Bałtyckiego Festiwalu Nauki a także w organizacji Sopockich Dni Nauki. Od kilku lat prowadzi Letnią Oranżerię Naukową dla Najmłodszych w ramach cyklu Letnich Spotkań z Nauką w Ośrodku Pracy Twórczej Instytutu Budownictwa Wodnego PAN.
Prywatnie jest mamą 11-letniej Zuzanny, osobą zafascynowaną podróżami, Nową Zelandią i tolkienowską literaturą fantasy.
-------------------------------------------------------------------------
1 sierpnia 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Dlaczego nie myślimy racjonalnie i co z tego wynika "
Człowiek na co dzień rzadko posługuje się racjonalnym myśleniem. Korzysta raczej z myślenia automatycznego, wykształconego przez ewolucję i doświadczenia życiowe. Laureat Nagrody Nobla z 2002 roku Daniel Kahneman nazywa te dwa sposoby podejmowania decyzji Systemem 1 (ewolucyjny, szybki, automatyczny) i Systemem 2 (wyuczony, powolny, bardzo męczący). System 2 (racjonalne myślenie) w naszym mózgu działa marnie i niechętnie. Jeżeli tylko można uniknąć myślenia, przerzucamy podejmowanie skomplikowanych decyzji na System 1 (wykształcony przez ewolucję) lub podążamy za innymi. Nie wierzycie? Za chwilę przejdziemy do testów. To Wasz umysł będzie testowany! Musicie wziąć kartkę papieru i ołówek.
Wykładowca: Prof. dr hab. Krzysztof Dołowy, Katedra Fizyki i Biofizyki Instytutu Biologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Prof. dr hab. Krzysztof Dołowy (ur. 1949 w Warszawie) – profesor zwyczajny nauk przyrodniczych, biolog, fizyk, chemik, popularyzator wiedzy, polityk, specjalista z zakresu biofizyki i elektrofizjologii, autor kilkudziesięciu publikacji i kilku książek naukowych, współzałożyciel Festiwalu Nauki i Pikniku Naukowego w Warszawie, stypendysta w Bostonie, Nashville, Glasgow, Helsinkach, Cardiff, długoletni kierownik Katedry Fizyki w SGGW, uczestnik wydarzeń marcowych 1968, przewodniczący Solidarności w CMKP 1980, poseł na Sejm II kadencji z ramienia Unii Demokratycznej i później Unii Wolności 1993, radny Sejmiku Mazowieckiego 1998, współzałożyciel Stowarzyszenia na rzecz Humanizmu i Etyki Niezależnej, członek Rady Programowej Polskiego Radia i licznych towarzystw i komitetów naukowych, liberał, humanista, ateista.
-------------------------------------------------------------------------
8 sierpnia 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "Rzymskie miasto w Tunezji: niezwykła historia w kamieniach ukryta"
Referat będzie poświęcony wynikom badań epigraficznych, przeprowadzonych w sierpniu i wrześniu 2019 roku przez polsko-tunezyjską misję archeologiczną w rzymskim mieście Mustis (Henchir el Mest) w północnej Tunezji, położonym 120 km od Tunisu i 12 km od Thugga – słynnego stanowiska archeologicznego wpisanego w 1997 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Badania nad inskrypcjami łacińskimi to ważna cześć szerszego projektu archeologicznego, organizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Tunisie i Uniwersytet Warszawski.
Okolice Mustis to jeden z najbardziej zurbanizowanych terytoriów nie tylko prowincji rzymskiej Afryka Prokonsularna, ale również całego Cesarstwa Rzymskiego (aż 14 miast – w tym Mustis – znajdowało się w promieniu 13 km od Thugga). Jest to obszar niezwykle bogaty w inskrypcje łacińskie, które w ogromnej większości możemy datować na okres wczesnego Cesarstwa Rzymskiego, a dokładnie na okres od rządów cesarza Augusta aż po koniec panowania cesarzy z dynastii Sewerów (27 r. p.n.e.–235 r. n.e.). Inskrypcje antyczne są niezwykle cennym, bezpośrednim źródłem historycznym, szczególnie ważnym w badaniach nad różnymi dziedzinami życia ludzi antyku, od spraw gospodarczych przez religijne aż po wojskowe.
We współpracy z dr. Mohammedem Abidem z Uniwersytetu Manouba w Tunisie przygotowałem inwentarz 147 inskrypcji łacińskich (w ogromnej większości nagrobnych), co – jak można sądzić – stanowi jedynie niewielką część materiału epigraficznego z tego obszaru. Prezentowany referat będzie zawierał prezentację i omówienie najbardziej interesujących przykładów nowo odkrytych inskrypcji.
Link do audycji w Polskim Radiu:
Wykładowca:Dr Karol Kłodziński, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego
Dr Karol Kłodziński – historyk starożytności i epigrafik, adiunkt w Zakładzie Historii Starożytnej w Instytucie Historii UG. Stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Fundacji Lanckorońskich. Autor prac poświęconych historii starożytnego Rzymu, a zwłaszcza administracji rzymskiej, publikowanych w Polsce i za granicą.
-------------------------------------------------------------------------
15 sierpnia 2020 roku, godz. 2000
Tytuł: "O nie-zwyczajnych fundamentach na dnie morza "
W trakcie tego Spotkania porozmawiamy o fundamentach – często niewidocznej lecz bardzo istotnej części każdej budowli. Umieszczona pod ziemią zapewnia stabilność , trwałość i bezpieczeństwo użytkowania zasadniczej konstrukcji. Dowiemy się jak fundamenty przenoszą obciążenia od budowli na podłoże. Poznamy różne rodzaje fundamentów stosowane w warunkach lądowych oraz morskich. Więcej uwagi poświęcimy pewnej konstrukcji fundamentu, która pozwala mu nie tylko przenosić obciążenia dociskające lecz również pełnić rolę kotwicy przypadku wystąpienia sił odrywających od dna
Wykładowca: Dr hab. inż. Marek Kulczykowski, prof. IBW PAN, Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
-------------------------------------------------------------------------
22 sierpnia 2020 roku, godz. 2000
Tytuł:" „Krzyżacy na plan!” Kulisy powstania największej superprodukcji w historii polskiego kina"
„Krzyżacy” w reżyserii Aleksandra Forda to pierwsza polska superprodukcja. Film został oparty na motywach słynnej powieści Henryka Sienkiewicza, a powstał na zlecenie władz Polski Ludowej, żeby uczcić 550. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Pomimo widocznego wpływu propagandy komunistycznej przełomu lat 50. i 60. XX wieku, do dziś pozostaje on jedną z najchętniej oglądanych polskich produkcji. Z oficjalnych zestawień wynika, że film ten obejrzało na wielkim ekranie ponad 32 miliony widzów, co stanowi absolutny rekord frekwencyjny w historii polskiego kina.
W założeniu „Krzyżacy” mieli przyćmić wszystkie dotychczasowe realizacje rodzimej kinematografii, przede wszystkim z uwagi na niespotykany wcześniej rozmach inscenizacyjny oraz ogromne wsparcie finansowe ze strony państwa. Zdjęcia do filmu, którego budżet wynosił 33 miliony ówczesnych złotych, rozpoczęły się na początku sierpnia 1959 r., a zakończone zostały w marcu 1960 r., czyli na cztery miesiące przed oficjalną premierą! Sceny we wnętrzach powstały w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi, natomiast ujęcia plenerowe głównie na Kociewiu, w okolicach Starogardu Gdańskiego. W filmie wystąpiło kilkudziesięciu wybitnych polskich aktorów i aktorek, m.in. Andrzej Szalawski, Henryk Borowski, Aleksander Fogiel, Emil Karewicz, Leon Niemczyk czy Lucyna Winnicka. Do pracy zaangażowano kilkanaście tysięcy statystów, wyprodukowano niezliczone ilości rycerskiego uzbrojenia, uszyto ponad 18 tysięcy kostiumów oraz wynajęto prawie 350 koni. Specjalnie do tego przedsięwzięcia zakupiono też najnowsze taśmy filmowe. Całość nakręcono w formacie panoramicznym przy zastosowaniu szerokokątnych obiektywów, niezbędnych zwłaszcza przy realizacji scen batalistycznych.
Wielka produkcja w dziejach polskiej kinematografii to zarazem bogactwo historii o kulisach jej powstawania, których część urosła już do rangi legendy. Twórcom filmu nie udało się uniknąć kilku potknięć realizatorskich (znikający pas króla Jagiełły!). Poza tym sami aktorzy oraz statyści przez lata opowiadali o swoich zabawnych przygodach na planie zdjęciowym. O tych ciekawostkach, a także o tym, gdzie faktycznie kręcono „Krzyżaków” i czy rycerze walczyli w plastikowych zbrojach, drewnianymi mieczami i gumowymi toporami, będzie można usłyszeć podczas wykładu, który wygłoszony zostanie z okazji 60. rocznicy premiery tego filmu.
Wykładowca: Mgr Marcin Szumny, Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego
Mgr Marcin Szumny – doktorant na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego, specjalizujący się w historii Gdańska i Pomorza. Na co dzień pracuje w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego w redakcji portalu Pomorskie.eu. W pracy zawodowej zajmuje się promocją regionu i komunikacją społeczną. Interesuje się turystyką i krajoznawstwem. Posiada uprawnienia przewodnika turystycznego, m.in. miejskiego po Gdańsku, Sopocie i Gdyni oraz terenowego po województwie pomorskim, a także licencję pilota wycieczek.
