7 lipca 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Wirus grypy – genetyczna układanka
Już Hipokrates opisywał chorobę, która zapewne była grypą. Być może odzwierzęcą.
Pandemie odnotowywano od XIV wieku. Nazwy uzyskały w wieku XX : hiszpanka, azjatycka, ptasia, świńska… W tym samym wieku zidentyfikowano wirusa i jego dziwny, wieloczłonowy genom RNA. W 1944 roku rozpoczęto produkcję szczepionek, później wynaleziono kilka leków…
Ale do dziś grypa może skończyć się śmiercią (wiele zgonów w 2017/18 w USA) i nie możemy uznać iż pokonaliśmy tego dziwnego wirusa. Dlaczego?
Wykładowca: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
Prof. dr hab. Magdalena Fikus, biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stoł. Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
-------------------------------------------------------------------------
14 lipca 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Arktyka bez lodu?
Według wszystkich poważnych prognoz i modelowych obliczeń, to nieuniknione w ciągu najbliższych 50 lat, a prawdopodobnie szybciej. Chodzi oczywiście o pokrywę lodu morskiego w okresie letnim – czyli przeszkodę, która pokoleniom odkrywców uniemożliwiała drogę na skróty z Europy na Daleki Wschód. To znaczy, że na Oceanie Arktycznym lód morski będzie utrzymywał się tylko w zimie, w postaci dość cienkiej (około 1m) luźnej kry. Do niedawna blisko 20 mln km2 arktycznych mórz pokrywała całoroczna pokrywa lodowa o średniej grubości ponad 3m, pod która ukrywały się zarówno łodzie podwodne jak i specyficzna fauna i flora związana z wieloletnim lodem morskim. Od około 30 lat pokrywa lodowa Arktyki staje się coraz cieńsza, pojawia się coraz więcej kanałów i wielkich otwartych przestrzeni. W konsekwencji coraz więcej światła dociera, do kiedyś osłoniętych lodem wód, a coraz ciemniejsza powierzchnia morza zamiast odbijać światło jak lód – pochłania światło i ciepło, przyśpieszając proces topnienia. Tym procesem zachwyceni są arktyczni rybacy – coraz łatwiej pływać na Północ, coraz więcej ryb wędruje w otwarte od lodu obszary. Ponieważ w niedawnej historii około 9 tysięcy lat temu, gdy powstawało państwo egipskie, Arktyka przechodziła fazę szybkiego ocieplenia, możemy porównać co działo się wtedy i czego można spodziewać się niedługo. Kto wygra a kto straci na zmianie klimatu w Arktyce ?
Wykładowca: Prof. dr hab. Jan Marcin Węsławski, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Prof. Jan Marcin Węsławski, ekolog morski, obecnie dyrektor Instytutu Oceanologii PAN, przez wiele lat pracował w ekspedycjach polarnych i morskich od arktycznej Kanady, przez Grenlandię, Spitsbergen po Ziemię Franciszka Józefa. Jego specjalnością są zagadnienia związku różnorodności biologicznej ze zmianą klimatu, ekosystemy przybrzeżne i morskie skorupiaki. Zaangażowany w popularyzację nauki i gorący zwolennik konsyliencji – czyli jedności wszystkich nauk.
-------------------------------------------------------------------------
21 lipca 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Ryby - istoty inteligentne i wrażliwe
Ryby pojawiły się na Ziemi około 450 mln lat temu, ale dopiero na początku XXI wieku człowiek zaczął zadawać sobie pytania czy ryby są zdolne do odczuwania bólu i podlegają stresowi. Dotychczasowe badania naukowe bezspornie dowodzą, że ryby mają lepiej niż ssaki rozwinięty dotyk, wzrok, słuch, węch oraz smak. Jak się okazuje, ryby to społecznie wysoko rozwinięte i inteligentne zwierzęta, które są zdolne do uczenia się i zapamiętywania. Ryby nie tylko potrafią nawiązać kontakt wzrokowy z innymi osobnikami, ale potrafią także rozpoznać ich emocje. O tych i innych zdolnościach ryb dowiemy się z niniejszego wykładu.
Wykładowca: Dr hab. inż Hanna Kalamarz-Kubiak, profesor IO PAN, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Dr hab. inż. Hanna Kalamarz-Kubiak, profesor nadzwyczajny w Zakładzie Genetyki i Biotechnologii Morskiej Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk (IO PAN) w Sopocie.
Jej zainteresowania naukowe dotyczą regulacji odpowiedzi na stres oraz regulacji procesów rozrodczych u ryb przy zastosowaniu technik inżynierii tkankowej (3D).
Stypendystka International Atomic Energy Agency oraz Royal Society of London.Staże naukowe odbyła m.in. w Imperial Cancer Research Fund, Queen Mary University of London, University of Manchester oraz Israel Oceanographic and Limnological Research.
Autor licznych publikacji w czasopismach z listy filadelfijskiej. Ponadto, jest członkiem Polskiego Towarzystwa Nauk o Zwierzętach Laboratoryjnych (PolLASA) i przewodniczącą zespołu doradczego ds. dobrostanu zwierząt przy IO PAN.
-------------------------------------------------------------------------
28 lipca 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Od liny wspinaczkowej po skaner 3D: poszukiwanie grudziądzkich wodociągów
Dla badacza historii wiele naukowych odkryć rozpoczyna się w zaciszu ścian pracowni, bibliotek oraz archiwów. Czasami konieczność zweryfikowania informacji odczytanych z dawnych pism oraz map jest powodem do wyjścia „zza biurka” i kontynuowania badań w terenie. Takie badania potrafią nieoczekiwanie przerodzić się w naukową przygodę, pełną niecodziennych i nowoczesnych metod badawczych. Przekonamy się o tym na przykładzie Grudziądza, wyżynnego miasta leżącego nad Wisłą. Od średniowiecza aż po XIX w. stosowano tam liczne, nowatorskie na skalę europejską rozwiązania hydrotechniczne, które miały zapewnić mieszkańcom dostęp do czystej wody pitnej. W trakcie wykładu wzniesiemy się wysoko w powietrze w poszukiwaniu miejsca, gdzie miały znajdować się dawne urządzenia pompujące wodę do miejskich rurociągów, chwycimy za linę wspinaczkową i zjedziemy na dno zabytkowej wieży wodnej,a także odbędziemy wirtualną podróż w poszukiwaniu zasypanego tunelu wodociągowego.
Wykładowca: Mgr Wacław Kulczykowski, Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego
Wacław Kulczykowski (ur. 12.XII.1988 r. w Gdańsku) jest od 2012 r. doktorantem na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 2007-2012 studiował archeologię w Instytucie Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego. W 2012 r. uzyskał tytuł magistra archeologii, broniąc pracę Studnie zamkowe na terenie państwa krzyżackiego w Prusach. Jego zainteresowania badawcze oraz temat przygotowywanej pracy doktorskiej dotyczą średniowiecznych systemów zaopatrywania miast w wodę i związanych z nimi obiektów hydrotechnicznych: wodociągów, kanałów, stawów, jazów, studni i innych. W 2014 i 2015 r. kierował badaniami archeologicznymi oraz pracami rewitalizacyjnymi na XVII-wiecznym cmentarzu ewangelickim w Nowym Monasterzysku. W 2015 r. został laureatem konkursu eNgage organizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej w ramach projektu SKILLS, współfinansowanego przez Unię Europejską - Europejski Fundusz Społeczny i zrealizował projekt popularyzacyjno-edukacyjny pt. „Archeologia Live & Online”. Obecnie realizuje projekt naukowy „Badania średniowiecznych systemów zaopatrzenia w wodę ośrodków osadniczych w dolinie rzeki Osy na terenie ziemi chełmińskiej” finansowany w ramach konkursu Narodowego Centrum Nauki PRELUDIUM 12. Laureat Nagrody Miasta Gdańska dla Młodych Naukowców im. Jana Uphagena za 2016 r. w kategorii nauk humanistycznych i społecznych za „wybitne osiągnięcia w zakresie prowadzenia prac archeologicznych, rewitalizacyjnych i dokumentacyjnych oraz wkład w nowatorskie badanie i ratowanie zabytków kultury na Pomorzu”.
-------------------------------------------------------------------------
4 sierpnia 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Entropia i strzałka czasu
Plebiscyt na najbardziej podstawową wielkość fizyczną wygrałaby najprawdopodobniej energia. Czy słusznie? Podczas tego wykładu opowiem historię entropii, kontrkandydatki do tego tytułu. To właśnie wzrost entropii określa kierunek upływu czasu. To on sprawia zarówno że żyjemy, jak i to że się starzejemy. To dzięki niskiej entropii promieni słonecznych rośliny mogą je wykorzystywać do fotosyntezy. Spojrzenie na świat przez pryzmat entropii pozwala go ujrzeć z innej strony.
Wykładowca: Dr Andrzej Hryczuk, Wydział Fizyki Uniwersytetu w Oslo
Dr Andrzej Hryczuk, jest fizykiem teoretycznym zajmującym się pograniczem fizyki cząstek elementarnych i astrofizyki. Studia ukończył na Wydziale Fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. W 2012 roku obronił pracę doktorską dotyczącą supersymetrycznych modeli ciemnej materii w instytucie studiów zaawansowanych SISSA w Trieście we Włoszech. Pracował na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Technicznego w Monachium oraz Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Warszawie. Obecnie na stażu podoktorskim na Wydziale Fizyki Uniwersytetu w Oslo. Prowadzi badania nad pochodzeniem i własnościami ciemnej materii oraz jej znaczeniem dla zrozumienia oddziaływań pomiędzy cząstkami z których my jesteśmy zbudowani. W międzyczasie lubi czytać, słuchać i opowiadać o nauce.
-------------------------------------------------------------------------
11 sierpnia 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Krzewiciele nauk: historia popularyzacji nauki
Czy naukowcy zawsze chowali się w wieżach z kości słoniowej? Jakie znaczenie dla popularyzacji wiedzy miały takie wynalazki, jak chociażby druk? A może popularyzacja nauki to po prostu wymysł ostatnich stu pięćdziesięciu lat szybkiego rozwoju wiedzy i technologii oraz ich coraz większego wpływu na codzienne życie? Na wykładzie opowiem o historii upowszechniania wiedzy, jak stosunek do popularyzacji zmieniał się wraz z filozofią nauki, jaki jest dziś? Jak wpływała ona na politykę, jak zmieniała relacje społeczne. Co popularyzacji przyniósł Internet. Opowiem o słynnych popularyzatorach i popularyzatorkach, część ich nazwisk nie zabrzmi obco. Na koniec zadam pytanie, jakie wyzwania dziś stoją przed upowszechnianiem nauki i jak może wyglądać popularyzacja w przyszłości.
Wykładowca: Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie
Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie – z wykształcenia mikrobiolożka, doktor nauk przyrodniczych i artystka fotografka. Od wielu lat zajmuje się popularyzacją nauki w różnych formach. Mikroby były jej pierwszą miłością – w dzieciństwie dużo chorowała, więc tata podrzucał jej do czytania „Łowców mikrobów” i „Stulecie chirurgów”. Po kolejne lektury sięgała już sama.
W latach 2008-2012 była wicenaczelną magazynu popularnonaukowego „ACADEMIA” wydawanego przez Polską Akademię Nauk, a następnie kierowała działem „Cywilizacja od środka” w tygodniku „Przekrój”. Obecnie współpracuje z kilkoma magazynami, pisząc o nauce, relacjach nauki, polityki i społeczeństwa, nauki i sztuki oraz o kobietach w nauce. Jest laureatką nagrody im. Karola Sabatha za najlepszy tekst popularnonaukowy w polskiej prasie w 2011 r. i prezeską Polskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Naukowych od 2015 r..
Jako artystka brała udział w blisko 60 wystawach w Polsce i zagranicą, finalistka kilku konkursów fotograficznych, jest też autorką dramatów (za sztukę „Hideout/Kryjówka” otrzymała w tym roku nagrodę indywidualną na festiwalu teatralnym Kontrapunkt w Szczecinie, „Hideout/Kryjówka” zdobyła też Grand Prix festiwalu Kontrapunkt i główną nagrodę na festiwalu teatralnym Klamra w Toruniu). W 2012 roku została stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Działa aktywnie społecznie na rzecz kobiet, matek, ich rodzin. Od 2007 roku jest związana z Fundacją MaMa, gdzie jest autorką i koordynatorką wielu projektów społecznych i kulturalnych, w tym Kawiarni Nauki i Sztuki dla rodziców i dzieci.
Jest częstym gościem na festiwalach nauki w różnych miastach Polski.
-------------------------------------------------------------------------
18 sierpnia 2018 roku, godz. 2000
Tytuł: Indiana Jones w laboratorium: na styku dwóch dziedzin nauki
Praca archeologa wiąże się głównie z czasochłonnym i precyzyjnym wydobywaniem przedmiotów z ziemi. Jednak nie każdy wie, jak wygląda pozyskiwanie informacji o znalezionym przedmiocie zaraz po zabiegach zatrzymujących procesy wpływające na jego zniszczenie (czyli po tzw. konserwacji). Skupiamy się wówczas na zebraniu wiedzy o surowcu i technice wykonania oraz określeniu wieku, z którego dany przedmiot pochodzi. Rozwikłanie zagadek związanych z przedmiotami pochodzącymi z zamierzchłych czasów wymaga często współpracy specjalistów z różnych dziedzin nauki oraz zastosowania wielu zaawansowanych metod badawczych.
W trakcie naszego wykładu dowiecie się w jaki sposób archeolog może stać się na chwilę inżynierem, a jak inżynier archeologiem. Na wybranych przykładach pokażemy w jaki sposób archeolog może wykorzystać prowadzone w laboratorium badania fizykochemiczne i na jakie pytania uzyskać tam odpowiedzi.
Wykładowcy: Mgr Dominika Leśniewska, absolwentka Instytutu Archeologii i Etnologii, doktorantka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego oraz dr inż. Aleksandra Mielewczyk-Gryń, Katedra Fizyki Ciała Stałego, Politechnika Gdańska
Dominika Leśniewska jest absolwentką kierunku archeologii Instytutu Archeologii i Etnologii UG i doktorantką Studium Doktoranckiego Wydziału Historycznego UG. Jej zainteresowania badawcze oraz temat przygotowywanej pracy doktorskiej dotyczą późnośredniowiecznych i nowożytnych metalowych akcesoriów stroju dawnych mieszkańców Gdańska. Prowadzi badania nad surowcem, techniką wykonania oraz funkcją wyżej wymienionych zabytków. Analizuje również ich kształt i zdobnictwo oraz poszukuje analogicznych egzemplarzy w kraju i zagranicą. Jest autorem artykułów i rozdziałów w monografiach naukowych. Uczestniczyła w wielu ekspedycjach archeologicznych, m.in. w Brzynie, Bezławkach, Olsztynie oraz Twierdzy Wisłoujście. Brała również udział w badaniach archeologicznych w Negotino w Macedonii oraz Baarle-Nassau/Baarle-Hertog w południowej Holandii.
Aleksandra Mielewczyk-Gryń jest adiunktem w Katedrze Fizyki Ciała Stałego Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Gdańskiej. Na co dzień zajmuje się badaniami materiałów wykorzystywanych w ogniwach paliwowych. Czasami jednak wraca do czasów dzieciństwa kiedy chciała zostać żeńskim Indiana Jonesem i zajmuje się badaniem zabytków archeologicznych.
-------------------------------------------------------------------------
25 sierpnia 2018 roku, godz. 2000
Tytuł:Co Człowiek Może na Morzu. Wydobycie bogactwa Ziemi na Polskim Bałtyku
Zakres prezentacji obejmuje krótki przegląd instalacji i urządzeń offshore umożliwiających poszukiwanie węglowodorów oraz wydobycie ropy naftowej, zlokalizowanych na Południowym Bałtyku, na obszarze polskiej strefy ekonomicznej, których aktualnie operatorem jest LOTOS Petrobaltic S.A. W dalszej części wykładu przedstawiona zostanie procedura badania podłoża morskiego wraz z określeniem prognozy penetracji nóg w dno morskie rozpatrywanej platformy poszukiwawczej lub wydobywczej na z góry określonej lokalizacji, w celu bezpiecznego jej posadowienia. Należy podkreślić, iż jest to autorska procedura zespołu badawczego opracowana pod kierunkiem prelegenta, która z powodzeniem jest stosowana i rozwijana od ponad 30-tu lat. Niezależnie procedura ta została zastosowana między innymi dla potrzeb posadowienia statków budowanych w Stoczni Crist w Gdyni do instalacji turbin wiatrowych.
Wykładowca:Prof. dr hab. inż. Maciej Werno, Politechnika Koszalinska, Przedsiębiorstwo Badawcze GEOSTAB Sp. z o.o.
Profesor nauk technicznych Maciej Werno aktualnie kończy 58-my rok pracy w budownictwie ,geotechnice i inżynierii środowiska.Karierę naukową rozpoczynał w Instytucie Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku (32 lata pracy), którą kontynuował w Instytucie Morskim w Gdańsku (12 lat pracy). Częściowo rownolegle przez ostatnich 18-cie lat był nauczycielem akademickim w Politechnice Koszalińskiej, inicjując specjalność: budownictwo drogowe na Wydziale Inżynierii Lądowej Środowiska i Geodezji. Posiada doświadczenie w tworzeniu, kierowaniu pracami zespołów badawczych, konsultingowych, projektowych, interdyscyplinarnych i międzynarodowych oraz w pracach o charakterze innowacyjnym. Prof. Maciej Werno był kierownikiem po stronie polskiej czterech między narodowych projektów badawczych oraz dwóch projektów krajowych z zakresu ochrony środowiska Jest autorem lub współautorem 120 publikacji w tym 5-ciu książek. Jest laureatem kilku nagród resortowych za osiągnięcia naukowe i wdrożeniowe.Prof. Maciej Werno jest równieżkierownikiem zespołówautorskich ponad 850 opracowań, głównie o charakterze eksperckim, a także projektowym, w tym między innymi z zakresu budownictwa drogowego, składowisk odpadów poflotacyjnych rud miedzi, cynku i ołowiuoraz posadowienia konstrukcji pełnomorskich, z których niemal wszystkie zostały zrealizownane w praktyce.Prace te od wielu lat są również wykonywane w ramach Przedsiębiorstwa Badawczego GEOSTAB Sp. z o.o.
