Tytuł: Świecące meduzy
W latach 60. XX wieku uwagę badaczy przyciągnęło zjawisko fluorescencji meduz. W poszukiwaniu przyczyn takiego mechanizmu wykryto dwa świecące białka: aequorynę i świecące "na zielono" GFP. Do dalszych badań wybrano GFP, zidentyfikowano jego układ chromoforowy i sklonowano gen. Gen GFP stanowi obecnie jedyne źródło świecącego białka, ponieważ meduzy w których go zidentyfikowano z nieznanych przyczyn (zapewne zanieczyszczenia oceanu) wyginęły. Fluorescencja GFP służy jako marker (znacznik) wielu reakcji biochemicznych i procesów fizjologicznych trudnych do obserwacji. Wystarczy tu wspomnieć o dojrzewaniu neuronów, rozwoju zakażenia HIV, pogłębianiu się zmian w trakcie choroby Alzheimera, przerzutów nowotworowych. Za badania GFP przyznano w 2008 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.
Wykładowca: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
Prof. dr hab. Magdalena Fikus, biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stoł. Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
Tytuł: Po co mierzyć fale na Bałtyku?
Pojawia się pytanie, czy skoro już teraz jesteśmy w stanie wybudować najbardziej wymyślne budowle w morzu to czy wciąż warto prowadzić w tej tematyce badania naukowe? Autor postara się w możliwie obiektywny i przystępny sposób omówić historię badań i aktualny stan wiedzy nt. procesów morskich zachodzących na styku morza i lądu. Oprócz niewątpliwych osiągnięć naukowych przedstawione zostaną również „białe (wstydliwe?) plamy” na polu badań w dziedzinie inżynierii brzegowej. Autor spróbuje przekonać słuchaczy, że wciąż warto prowadzić badania naukowe miedzy innymi mierząc fale na Bałtyku i wbrew pozorom nie jest to marnowanie pieniędzy. Liczymy na otwartą i wartką dyskusję.
Wykładowca: Dr inż. Piotr Szmytkiewicz, Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
Dr inż. Piotr Szmytkiewicz – absolwent Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Gdańskiej (2005 r.). Laureat konkursu InnoDoktorant 2011. Członek Rady Fundacji Zmian Społecznych Kreatywni. Prace doktorską w dyscyplinie Nauk Technicznych, specjalność Budownictwo Morskie obronił w 2011. Od 2015 do 2016 roku Zastępca Kierownika Zakładu Mechaniki i Inżynierii Brzegów Morskich IBW PAN. Od 2016 Zastępca Dyrektora IBW PAN. Autor lub współautor około trzydziestu artykułów naukowych z zakresu mechaniki strefy brzegowej, oceanografii fizycznej, geologii inżynierskiej. Kierownik lub wykonawca kilkunastu ekspertyz w dziedzinie budownictwo morskie. Główne zainteresowania naukowe to hydrologia, oceanografia, meteorologia, oceanotechnika, budownictwo wodne, geomechanika i geologia morska.
Tytuł: Brudna robota !!! O tym czego archeolog dowiaduje się na podstawie znalezisk z dawnych latryn
Praca archeologów kojarzona jest zawsze z precyzją pędzelków i precjozami pokazywanymi na wystawach muzealnych. Tak również jest!! Jednak podczas prezentacji zatytułowanej: „Brudna robota !!!O tym czego archeolog dowiaduje się na podstawie znalezisk z dawnych latryn” pokazane zostaną inne aspekty zawodu poszukiwacza.
Dawne latryny są miejscami zapachowo bardzo nieprzyjemnymi, bardzo trudnymi i często niebezpiecznymi do eksploracji. Jednak wszystkie terenowe trudy często wynagradzają znaleziska pozyskane z ich wnętrza. Latryny są dla archeologów nieco wonnymi kapsułami czasu, w których zamknięto przedmioty i inne szczątki związane z konkretnymi niekiedynawet znanymi z nazwiska mieszkańcami dawnych miast.
Podczas prezentacji, której ilustracją będą obiekty z obszaru Gdańska zaprezentowane zostaną przedmioty oraz inne materiały, pozwalające poznać przeszłą codzienność mieszkańców miasta. „Dzięki” latrynom możemy dowiedzieć się o materialnej oprawie posiłków, poznać narzędzia czy wniknąć w aspekty codziennej diety.
Ten ogrom danych, którymi pomimo trudów terenowych dysponuje archeolog za formami naczyń drewnianych, szklanych czy ceramicznych pozwala odsłonić codzienne ludzkie i czasem niedoskonałe oblicze naszych przodków.
Wykładowca: Dr Joanna Dąbal, Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego
Dr Joanna Dąbal. Archeolog, badacz architektury. Pracownik Uniwersytetu Gdańskiego. Od szesnastu lat czynnie uczestniczy w terenowych badaniach archeologicznych w Polsce i za granicą. Naukowe działania prowadzi w zakresie zarządzania zasobami dziedzictwa kulturowego oraz specjalizując się w okresie nowożytnym w obszarze archeologii architektury, archeologii morskiej i ekspertyzach dotyczących źródeł ruchomych. W wymienionych obszarach posiada dorobek naukowy w formie publikacji polskich i zagranicznych realizowanych w ramach projektów krajowych i Unijnych. Ponadto w ramach działań związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego prowadzi badania architektoniczne tworząc dokumentację dla zabytkowych obiektów architektury zlokalizowanych na Pomorzu. W swojej pracy zawodowej posługuje się nowoczesnymi technologiami wykorzystywanymi w procesie tworzenia dokumentacji archeologicznej i architektonicznej. Ważnym aspektem podejmowanych zawodowo wyzwań są działania w sferze popularyzowania wyników prowadzonych badań w formie wystaw, dni otwartych na wykopaliskach czy poprzez otwarte wykłady.
Tytuł: Tajemnicze księgi, szyfry i manuskrypty
Od wieków ludzi pociągały tajemnicze, stare księgi, podobno skrywające tajemną wiedzę, której sekrety mogą dostąpić tylko wtajemniczani. Podobną sytuacja dotyczy szyfrów, których dotąd nie rozszyfrowano, bądź też dawno wymarłych języków, o których niewiele wiadomo.
Na wykładzie będzie zaprezentowana historia ksiąg, szyfrów i wymarłych języków, które pobudzają nie tylko wyobraźnię, ale również są cennym źródłem wiedzy o historii, sztuce, tajemnych sektach i wymarłych ludach.
Poczynając od czasów starożytnych opowiem o najstarszych pismach, które dotychczas nie udało się naukowcom odczytać, pomiędzy którymi góruje słynny Dysk z Fajstos oraz pismo RongoRongo. Jednakże główną osią przewodnią wykładu będzie zaprezentowanie szyfrów, które dotychczas nie udało się odczytać. Pośród nich prym wiodą szyfry: Zodiakalnego Mordercy, Dorabella, Kryptos, czy też przypadek Tamam Shud. Postaram się przy tym obalić mit słynnego Kodu da Vinci.
Inną kategorią poruszaną na wykładzie będą księgi i manuskrypty. Słynny rękopis Voynicha, stworzony najprawdopodobniej w sztucznym języku, czeka już od wielu stuleci na rozszyfrowanie zawartych w nim tajemnic. Podobnie jest w przypadku Kodeksu z Rohońca, Codexu Gigas czy też Steganografii opata Tritheme'a.
Przedstawione na moim wykładzie fakty i wydarzenia stanowią zaledwie wierzchołek góry lodowej dziwnych, tajemniczych, czasami budzących grozę i a czasami śmiech historii i zdarzeń które miały miejsce w nieodległym czasie lub zostały opisane w tajemniczych księgach i manuskryptach.
Wykładowca: mgr Dawid Schoenwald, Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu
Mgr Dawid Schoenwald urodzony w 1978 r. w Grudziądzu, ukończył Uniwersytet im. K. Wielkiego w Bydgoszczy w zawodzie nauczyciela historii. Od 2009r. pracuje w Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu na stanowisku historyka. Od 2012 pełni funkcję kierownika Działu Historii Muzeum. Zainteresowania: science - fiction, literatura, film, historia.
Tytuł: Ekologia integralna w świetle encykliki papieża Franciszka „Laudato si"
(O encyklice „Laudato si” - tekst zamieszczony przez organizatorów LSN – wg strony: www.sodalicja.pl.)
W swojej najnowszej encyklice Laudato si papież Franciszek wzywa do ekologicznego nawrócenia. Ojciec Święty podkreśla, że kryzys ekologiczny jest wezwaniem do głębokiego wewnętrznego nawrócenia. „Musimy też jednak uznać, że niektórzy zaangażowani chrześcijanie i ludzie modlitwy pod pretekstem realizmu często drwią z troski o środowisko naturalne. Inni są bierni, niechętnie zmieniają swoje przyzwyczajenia i stają się niespójni wewnętrznie. Brakuje im zatem nawrócenia ekologicznego, które wiąże się z rozwijaniem wszystkich konsekwencji ich spotkania z Jezusem w relacjach z otaczającym ich światem. Życie powołaniem, by być obrońcami dzieła Bożego, jest istotną częścią życia uczciwego, nie zaś czymś opcjonalnym ani też drugorzędnym elementem doświadczenia chrześcijańskiego" - pisze papież.
Podstawowym założeniem encykliki jest teza, że wszystko jest ze sobą powiązane, kryzysy ekologiczne, wojny, globalne ocieplenie, fundamentalizm. Rozwiązanie tych problemów wymaga wspólnego działania, dlatego też papież rozwija koncepcję ekologii integralnej - mówił podczas warszawskiej prezentacji dokumentu abp Celestino Migliore, nuncjusz apostolski w Polsce.
Wspomniana „ekologia integralna" jest całościowym podejściem do relacji człowieka z naturą. „Chodzi o nowe zrozumienie, że jako ludzie obdarzeni przez Boga wyjątkową pozycją w świecie mamy stać się mądrymi, sprawiedliwymi gospodarzami domu, w którym żyjemy. Chodzi o to, byśmy starali się o globalne ocieplenie naszej relacji ze światem, zaczynając od własnego podwórka, od swojego domu, ulicy, bloku, sąsiadów. Świat jest systemem naczyń połączonych. Kwestia ekologiczna musi być połączona ze sprawiedliwością i miłością społeczną. To jest sprawa wspólnego dobra" - tłumaczy w Gościu Niedzielnym ks. Tomasz Jaklewicz.
Oprócz „ekologii integralnej" pojawia się w encyklice pojęcie „ekologii ludzkiej" . Jest to, jak zauważa papież, „niezbędna relacja życia człowieka z prawem moralnym, wpisanym w jego naturę, relacja konieczna, by można było stworzyć bardziej godne środowisko". „Akceptacja własnego ciała jako daru Boga - czytamy w Laudato si - jest niezbędna, by przyjąć cały świat jako dar Ojca i wspólny dom, natomiast logika dominacji nad własnym ciałem przekształca się niekiedy w subtelną logikę panowania nad stworzeniem. Poznawanie i akceptowanie własnego ciała, aby o nie dbać i szanować jego znaczenie, stanowi podstawowy element prawdziwej ekologii człowieka. Również docenienie własnego ciała w jego kobiecości lub męskości jest konieczne, aby móc rozpoznać siebie w spotkaniu z innym, różnym od siebie. W ten sposób można z radością przyjąć specyficzny dar drugiego czy drugiej jako dzieła Boga Stwórcy i wzajemnie się ubogacić".
Ogólnie linię papieskiego myślenia ks. Jaklewicz streszcza następująco: „jest źle z naszym środowiskiem, dlatego, że człowiek sam się pogubił; zatrute serce i myślenie generują zatruwanie i niszczenie ziemi; jeśli chcemy to zmienić, musimy zmienić człowieka; sednem jest nawrócenie. Bez Boga nic nie jest dobre. Ekologia też nie"
Wykładowca: Ks. prof. Wiesław Śmigiel, Biskup Pelpliński
Ksiądz biskup dr hab. Wiesław Śmigiel, prof. nadzwyczajny KUL, biskup pomocniczy diecezji pelplińskiej, jest kierownikiem Katedry Teologii Pastoralnej Szczegółowej KUL, wykładowcą teologii pastoralnej w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie oraz w Ośrodku Naukowo-Badawczym UKSW w Tczewie.
Tytuł magistra teologii uzyskał w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, stopień doktora teologii oraz stopień doktora habilitowanego uzyskał w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 2012 powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL.
W badaniach naukowych zajmuje się wykorzystaniem mediów w duszpasterstwie; teologią laikatu, a w szczególności dynamiką zrzeszeń religijnych; teologią kultury; podmiotem duszpasterstwa oraz teologicznymi podstawami duszpasterstwa.
Jest członkiem Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Stowarzyszenia Pastoralistów Polskich. Jest sekretarzem "Roczników Pastoralno-Katechetycznych", członkiem Kolegium Redakcyjnego "Zeszytów Chojnickich" oraz Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki Filomaty". Jest również członkiem Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski.
Autor i redaktor książek naukowych oraz 2 zbiorów poezji.
Tytuł: Zachowania seksualne i socjalne ryb: " transgenderyzm " , regulacje neurohormonalne
Czy płeć ryb jest zdefiniowana raz na zawsze?
Czy zachowania są ściśle związane z określoną płcią?
Jakie czynniki modyfikują/zmieniają zachowania?
Czy można nimi sterować?
Czy u kręgowców niższych, jak ryby, zachowania seksualne można oddzielić od rozrodczych?
O tym wszystkim dowiemy się z powyższego wykładu!
Wykładowca: Prof. Ewa Kulczykowska, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Tytuł: Krzewiciele nauk: historia popularyzacji nauki
Czy naukowcy zawsze chowali się w wieżach z kości słoniowej? Jakie znaczenie dla popularyzacji wiedzy miały takie wynalazki, jak chociażby druk? A może popularyzacja nauki to po prostu wymysł ostatnich stu pięćdziesięciu lat szybkiego rozwoju wiedzy i technologii oraz ich coraz większego wpływu na codzienne życie? Na wykładzie opowiem o historii upowszechniania wiedzy, jak stosunek do popularyzacji zmieniał się wraz z filozofią nauki, jaki jest dziś? Jak wpływała ona na politykę, jak zmieniała relacje społeczne i co popularyzacji przyniósł Internet. Opowiem o słynnych popularyzatorach i popularyzatorkach, część ich nazwisk nie zabrzmi obco. Na koniec zadam pytanie, jakie wyzwania dziś stoją przed upowszechnianiem nauki i jak może wyglądać popularyzacja w przyszłości.
Wykładowca: Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie
Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie – z wykształcenia mikrobiolożka, doktor nauk przyrodniczych i artystka fotografka. Od wielu lat zajmuje się popularyzacją nauki w różnych formach. Mikroby były jej pierwszą miłością – w dzieciństwie dużo chorowała, więc tata podrzucał jej do czytania „Łowców mikrobów” i „Stulecie chirurgów”. Po kolejne lektury sięgała już sama.
W latach 2008-2012 była wicenaczelną magazynu popularnonaukowego „ACADEMIA” wydawanego przez Polską Akademię Nauk, a następnie kierowała działem „Cywilizacja od środka” w tygodniku „Przekrój”. Obecnie współpracuje z kilkoma magazynami, pisząc o nauce, relacjach nauki, polityki i społeczeństwa, nauki i sztuki oraz o kobietach w nauce. Jest laureatką nagrody im. Karola Sabatha za najlepszy tekst popularnonaukowy w polskiej prasie w 2011 r. i prezeską Polskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Naukowych od 2015 r..
Jako artystka brała udział w blisko 60 wystawach w Polsce i zagranicą, finalistka kilku konkursów fotograficznych, jest też autorką dramatów (za sztukę „Hideout/Kryjówka” otrzymała w tym roku nagrodę indywidualną na festiwalu teatralnym Kontrapunkt w Szczecinie, „Hideout/Kryjówka” zdobyła też Grand Prix festiwalu Kontrapunkt i główną nagrodę na festiwalu teatralnym Klamra w Toruniu). W 2012 roku została stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Działa aktywnie społecznie na rzecz kobiet, matek, ich rodzin. Od 2007 roku jest związana z Fundacją MaMa, gdzie jest autorką i koordynatorką wielu projektów społecznych i kulturalnych, w tym Kawiarni Nauki i Sztuki dla rodziców i dzieci.
Jest częstym gościem na festiwalach nauki w różnych miastach Polski.
Tytuł: O awarii i ratowaniu zabytkowego mostu kolejowego w Koronowie
Wiosną 2011 roku doszło do dużego obsunięcia się ziemi w wysokim nasypie wąskotorowej linii kolejowej w okolicach Koronowa, w woj. kujawsko - pomorskim. To osuwisko poważnie zagroziło znajdującemu się w sąsiedztwie zabytkowemu, najwyższemu w Europie, mostowi kolei wąskotorowej. Pracownicy naukowi Instytutu Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku, prowadzący w tym czasie pomiary na tym terenie mieli okazję monitorować i dokumentować rozwój osuwiska. Byli oni również zaangażowani w badania mające określić możliwość uratowania mostu, sposób jego zabezpieczenia oraz przyczyny obsunięcia się ziemi. W trakcie wykładu dowiemy o tym wydarzeniu i jego przyczynach, a także o bardzo długim i złożonym procesie zabezpieczania i odbudowy zabytkowego mostu.
Wykładowca: Dr hab. inż. Marek Kulczykowski, profesor IBW PAN, Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku
Tytuł: Czy w morzu znajdziemy leki?
„Morze i leki” - ten temat ma dwa oblicza. Z jednej strony biologicznie aktywne związki pozyskiwane z głębi mórz są dla przemysłu farmaceutycznego cennymi surowcami, z których można wyprodukować nowe leki przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i inne. Ale jest też i druga strona medalu - powszechne, czasem nadmierne, stosowanie leków i stosunkowo duża trwałość niektórych z nich powoduje, że ze ściekami i wodami rzek trafiają do morza, zanieczyszczając to środowisko. Dobrym przykładem „dwóch stron medalu” są antybiotyki. Substancje pozyskiwane z organizmów morskich są nadzieją na leczenie zakażeń bakteryjnych, wywołanych przez szczepy oporne na aktualnie stosowane w terapii antybiotyki. Z drugiej strony powszechne stosowanie antybiotyków (zwłaszcza w weterynarii) może powodować narażenie rejonów przybrzeżnych na stały dopływ i akumulację tych związków w ekosystemie. Ma to istotny wpływ na aktywność mikrobiologiczną jak i pojawianie się coraz większej liczby szczepów bakteryjnych opornych na antybiotyki. Bakterie występujące w środowisku poprzez przekazywanie genów oporności na antybiotyki bakteriom chorobotwórczym realnie zwiększają zjawisko lekooporności. A jak jest w Bałtyku?
Wykładowca: Dr hab. Ksenia Pazdro, profesor IO PAN, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Dr hab. Ksenia Pazdro, profesor IO PAN, jest chemikiem morza, absolwentką Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii Uniwersytetu Gdańskiego. Doktor habilitowany nauk o ziemi w zakresie oceanologii (2007). Pracownik naukowy Zakładu Chemii i Biochemii Morza Instytutu Oceanologii PAN. Specjalizuje się w badaniach obiegu związków organicznych w środowisku morskim. W kręgu zainteresowań prof. Kseni Pazdro znajdują się zwłaszcza różnego typu zanieczyszczenia organiczne, a w szczególności ich biodostępność i akumulacja w organizmach. Jest autorką licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych w tym zakresie. Uczestniczyła w wielu rejsach morskich na statkach badawczych na Bałtyku i Atlantyku. Jest członkiem Sekcji Chemii Morza Komitetu Badań Morza PAN. Wiele uwagi poświęca również popularyzacji osiągnięć naukowych i wiedzy o morzu – aktywnie uczestniczy w odbywających się od wielu lat Festiwalach Nauki (Bałtyckich i Warszawskich), w seminariach organizowanych dla ludzi morza przez Związek Miast i Gmin Morskich, prowadzi także wykłady dla słuchaczy Uniwersytetu III wieku. Obecnie pełni funkcje Zastępcy Dyrektora Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie.