2 lipca 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Nasze relacje z genetyką

Droga rozwoju współczesnej genetyki wiedzie od teoretycznego modelu DNA Jamesa Watsona i Francisa Cricka przez modyfikację genów, do pełnej analizy tysięcy genomówi wyciągania wniosków dotyczących ewolucji. Rozwój ten stał się możliwy dzięki głębokiej, wnikliwej współpracy biologów, biochemików, biofizyków, lekarzy,informatyków. Drogę tę dekorują liczne Nagrody Nobla. Oczywiście rozkwit nauki ma swoje odbicie w przemyśle, nowych technologiach,komercyjnym wykorzystaniu zdobyczy naukowych, co nie zawsze witane jest z wdzięcznością przez społeczeństwo.Last but not least, wszystko to podlega ocenom filozoficznym i etycznym. Obecna sytuacja może być uznana za alarmującą w świetle możliwych zastosowań wiedzy genetycznej w odniesieniu do człowieka. Czy jesteśmy na to gotowi?

Wykładowca: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie

Prof. dr hab. Magdalena Fikus, biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stoł. Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.

-------------------------------------------------------------------------

9 lipca 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Najświetniejsze zabytki średniowiecznego oręża w polskich zbiorach

W polskich kolekcjach, mimo licznych strat dóbr kultury, poniesionych naskutek wielu zawieruch wojennych, znajdują się zabytki, których wartości nie sposób przecenić. Jest wśród nich kilka militariów średniowiecznych. Niewątpliwie szczególnie wyjątkowymi są: Szczerbiec – miecz koronacyjny królów polskich, kopia włóczni św. Maurycego – ofiarowana przez Ottona III Bolesławowi Chrobremu podczas zjazdu gnieźnieńskiego, tzw. „miecz św. Piotra” – według Jana Długosza dar papieski przywieziony do Polski w 968r. To militaria dowodzące wysokiego kunsztu średniowiecznych rzemieślników branż zbrojeniowych. W istotny sposób wpisane są w dzieje Polski. Kopia włóczni św. Maurycego i „miecz św. Piotra” to również zabytki związane z historią powszechną Europy i Bliskiego Wschodu, z dziejami chrześcijaństwa. Miały też burzliwe, w wielu aspektach niewyjaśnione do dziś, koleje swych losów w czasach nowożytnych i współczesnych.

Wykładowca: prof. dr hab. Witold Świętosławski, Instytut Archeologii i Etnologii Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego

Prof. Witold Świętosławski jest specjalistą w dziedzinie badań archeologicznych średniowiecza oraz bronioznawstwa, ze szczególnym uwzględnieniem śladów bytności ludów Wielkiego Stepu na terenach ziem polskich oraz kultury materialnej średniowiecza w Polsce i państwie zakonu krzyżackiego w Prusach.

Jest absolwentem Liceum Ogólnokształcącego im. St. Staszica w Zgierzu. Studia z zakresu archeologii ukończył w 1980 roku na Uniwersytecie Łódzkim, w 1990 roku uzyskał tytuł doktora w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN, a habilitację w 1999 roku w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN. Od 1 września 2012 r. pełni funkcję dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie ponadto kieruje Zakładem Archeologii Średniowiecza i Nowożytności. Oprócz tego jest pracownikiem Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie.

Kierował pracami wykopaliskowymi na Pomorzu, Mazurach, Kujawach i w Polsce Środkowej. Uczestniczył w badaniach wykopaliskowych na kilkudziesięciu stanowiskach, m.in. w Polsce, Mongolii, Baszkirii, Uralu i Zauralu. Odbył podróże badawcze m.in. do Czech, Bułgarii, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rosji, Austrii, Finlandii, Danii, Francji.

Jest członkiem Komisji Archeologii Średniowiecza i Nowożytności Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Wydziału I Polskiej Akademii Nauk oraz rzeczoznawcą Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami w dziedzinie archeologia.

Autor kilku publikacji książkowych i ponad 100 artykułów.

W 2010 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Zgierza.

-------------------------------------------------------------------------

16 lipca 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Wzloty i upadki inżynierii genetycznej

Czy jedzenie genów może być niebezpieczne? Dlaczego manipulacje genetyczne są postrzegane, jako coś z gruntu złego? Prowadzący spróbuje odczarować nieco obietnice i dokonania inżynierii genetycznej,zwłaszcza te, które budzą najwięcej emocji. Będzie można dowiedzieć się, jak krętymi ścieżkami naukowcy dochodzili do wiedzy, płacąc często bardzo wysoką cenę. Przedyskutowane zostaną zarówno najnowsze osiągnięcia, jak i największe wpadki oraz najstarsze obietnice genetyków. Przede wszystkim te niespełnione obietnice. Prelegent bardzo liczy na aktywną, a nawet nieco agresywną Państwa postawę i będzie się starał sprowokować żywą dyskusję, nie unikając kontrowersyjnych tematów takich jak żywność genetycznie modyfikowana, terapia genowa czy klonowanie.

Wykładowca: Prof. Artur Burzyński, Instytut Oceanologii PAN w Sopocie

Prof. Artur Burzyński, prof. nadzwyczajny IO PAN, absolwent Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie doktoryzował się tamże. Po doktoracie odbył kilkuletni staż naukowy na renomowanych uczelniach amerykańskich. Po powrocie do Polski rozpoczął pracę na Wybrzeżu, w Centrum Biologii Morza PAN w Gdyni, a następnie kontynuował pracę naukową w Instytucie Oceanologii PAN w Sopocie, gdzie dziś kieruje Pracownią Biologii Molekularnej. Wykładowca akademicki, przez 5 lat wykładał genetykę w Akademii Pomorskiej w Słupsku. Autor licznych prac w renomowanych czasopismach naukowych.

-------------------------------------------------------------------------

23 lipca 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Badaczki, odkrywczynie, wynalazczynie

„Był to wielki człowiek, którego jedynym błędem było to, że urodził się kobietą” - powiedział Wolter na pogrzebie swojej przyjaciółki Émilii du Châtelet, wybitnej matematyczki i fizyczki XVIII wieku, współtwórczyni zasady zachowania energii, która w 1744 roku w swoim dziele, poświęconym naturze ognia przewidziała zjawisko promieniowania podczerwieni i naturę światła. Jednym z jej największych dokonań było ustalenie wzoru na energię kinetyczną. I choć bez jej odkryć nie wyobrażamy sobie dziś fizyki, jej nazwisko jest rzadko przywoływane. Historia nauki nie pamięta o niej, tak jak o wielu innych kobietach naukowczyniach. Studenci pytani o kobiety w nauce, wymieniają zwykle nazwisko Marii Skłodowskiej-Curie i potem milkną, bo trudno im przywołać kogokolwiek innego. Przez wieki kobiety nie miały możliwości kształcenia. Spośród tych najbardziej upartych, które mimo wszystko nie porzuciły pasji, wiele nazwisk na zawsze odeszło w zapomnienie. Na wykładzie przywołam te kobiety, o których trzeba pamiętać, których odkrycia są dziś dla nas oczywistością, lecz ich autorstwo może nas zaskoczyć. Opowiem o tym jak kobiety radziły i radzą sobie w nauce od starożytności po dziś. Co im przeszkadzało, co nadal przeszkadza.

Będzie to opowieść pełna ciekawych anegdot i zaskakujących towarzysko-naukowych "plotek"

Wykładowca: Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie

Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie – z wykształcenia mikrobiolożka, doktor nauk przyrodniczych i artystka fotografka. Od wielu lat zajmuje się popularyzacją nauki w różnych formach. Mikroby były jej pierwszą miłością – w dzieciństwie dużo chorowała, więc tata podrzucał jej do czytania „Łowców mikrobów” i „Stulecie chirurgów”. Po kolejne lektury sięgała już sama.

W latach 2008-2012 była wicenaczelną magazynu popularnonaukowego „ACADEMIA” wydawanego przez Polską Akademię Nauk, a następnie kierowała działem „Cywilizacja od środka” w tygodniku „Przekrój”. Obecnie współpracuje z kilkoma magazynami, pisząc o nauce, relacjach nauki, polityki i społeczeństwa, nauki i sztuki oraz o kobietach w nauce. Jest laureatką nagrody im. Karola Sabatha za najlepszy tekst popularnonaukowy w polskiej prasie w 2011 r. i prezeską Polskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Naukowych od 2015 r..

Jako artystka brała udział w blisko 60 wystawach w Polsce i zagranicą, finalistka kilku konkursów fotograficznych, jest też autorką dramatów (za sztukę „Hideout/Kryjówka” otrzymała w tym roku nagrodę indywidualną na festiwalu teatralnym Kontrapunkt w Szczecinie, „Hideout/Kryjówka” zdobyła też Grand Prix festiwalu Kontrapunkt i główną nagrodę na festiwalu teatralnym Klamra w Toruniu). W 2012 roku została stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Działa aktywnie społecznie na rzecz kobiet, matek, ich rodzin. Od 2007 roku jest związana z Fundacją MaMa, gdzie jest autorką i koordynatorką wielu projektów społecznych i kulturalnych, w tym Kawiarni Nauki i Sztuki dla rodziców i dzieci.

Jest częstym gościem na festiwalach nauki w różnych miastach Polski.

-------------------------------------------------------------------------

30 lipca 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: O cichej wodzie, co nie tylko brzegi rwie, czyli o zagrożeniach wynikających z obecności wody w gruncie

Woda jest najbardziej rozpowszechnioną substancją na Ziemi. Oceany, rzeki i jeziora pokrywają ponad 70% jej powierzchni. Jednak ogromne ilości wody zalegają także pod ziemią. Woda ta jest niezbędna dla ludzi i środowiska, m. in. zasilając studnie i lub w postaci źródeł dając początek rzekom i zbiornikom wodnym. Jednakże ta sama woda może stanowić śmiertelne zagrożenie powodując osuwiska, niszcząc ziemne konstrukcje hydrotechniczne, czy wywołując lawiny błotne. Wzrost poziomu wód gruntowych może spowodować utratę nośności lub zniszczenie fundamentów budynków. W nawodnionym gruncie wstrząsy lub wibracje mogą doprowadzić do tzw. upłynnienia gruntu, kiedy to stabilne podłoże zamienia się nagle w ciecz. Zagrożeniem może być również obniżanie się poziomu lub zanik wód gruntowych. Prowadzić to może nie tylko do wysychania studni i rzek, ale również do pękania ścian w nierównomiernie osiadających budynkach. O tych i innych zagrożeniach dowiemy się z powyższego wykładu…

Wykładowca: Dr hab. inż. Marek Kulczykowski, prof. IBW PAN w Gdańsku

-------------------------------------------------------------------------

6 sierpnia 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Komórkowa wyliczanka

Prawie każdy z nas wie, że organizmy zbudowane są z komórek – najmniejszych jednostek Życia. W organizmie człowieka, czy magnolii współpracują one ze sobą tak, by cały organizm funkcjonował prawidłowo. Intuicyjnie wydaje nam się, że wiemy na czym ta współpraca polega? Tymczasem badania ostatnich lat coraz wyraźniej uświadamiają nam, że nic nie jest takim, jak się wcześniej wydawało, a komórka funkcjonuje w mikroświecie w sposób nie do końca przekładalny na nasze codzienne doświadczenie. W wykładzie przyjrzymy się wybranym zjawiskom biologicznym w kategoriach liczbowych. Spróbuję odpowiedzieć na kilka, mam nadzieję, że ciekawych,pytań: W jaki sposób cząsteczki nie większe niż kilkadziesiąt nanometrów zapewniają funkcjonowanie organizmów mierzących ponad sto metrów i ważących kilkadziesiąt ton? Jak zjawiska trwające kilka mikrosekund umożliwiają niezakłócone działanie organizmów przez minuty, godziny i lata? Jak regulowany jest kształt i liczba komórek w organizmie? Ile genów mieści się w genomie i czemu tylko (aż) tyle? Ile potrzeba energii by utrzymać prawidłowe funkcjonowanie komórki? I wiele innych…

Wykładowca: Prof. zw. dr hab. Przemysław Wojtaszek, Zakład Biologii Molekularnej i Komórkowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Dziekan Wydziału Biologii UAM; email: przemow@amu.edu.pl

Prof. Przemysław Wojtaszek jjest biologiem roślin, zajmuje się zagadnieniami z pogranicza biologii molekularnej i biologii komórki roślinnej. W centrum jego zainteresowań jest strukturalna i funkcjonalna integralność komórek roślin. Autor lub współautor ponad 280 artykułów i komunikatów naukowych. Członek-założyciel oraz pierwszy prezydent Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin, członek Towarzystw: Biochemicznego, Biologii Komórki, i Botanicznego oraz The Biochemical Society i Society of Experimental Biology (Wlk. Brytania). Redaktor Naczelny Acta Physiologiae Plantarum i Communicative and Integrative Biology oraz członek rad redakcyjnych The Biochemical Journal, BMC Plant Biology, Plant Signaling and Behavior i Acta Societatis Botanicorum Poloniae. Członek Komitetu Biotechnologii PAN, Komitetu Cytobiologii PAN, oraz Komitetu Fizjologii, Genetyki i Hodowli Roślin PAN. Członek grupy koordynatorów globalnych akcji Fascination of Plants Day 2015. Profesor Wojtaszek zajmuje się popularyzacją nauki od niemal 15 lat. Pomysłodawca i koordynator krajowy Nocy Biologów gromadzącej w całej Polsce ok. 80 tys. gości. Laureat Nagrody Specjalnej za całokształt działalności popularyzatorskiej w konkursie „POPULARYZATOR NAUKI 2015” organizowanym przez Polską Agencję Prasową i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza jest trzecim pod względem wielkości uniwersytetem w Polsce. Utworzony został 7 maja 1919 r. Początkowo zwany Wszechnicą Piastowską, od 1920 r. Uniwersytetem Poznańskim, a od 1955 r. nosi imię Adama Mickiewicza. Początki Wydziału Biologii wiążą się ściśle z powstaniem Uniwersytetu, gdy wśród 21 katedr Wydziału Filozoficznego znalazły się Katedra Botaniki i Katedra Zoologii. W obecnej postaci Wydział Biologii powołano do życia w 1984 r. i stanowi on jeden z 15 wydziałów UAM. Misją Wydziału jest rozwijanie nauk o życiu oraz budowanie społeczeństwa opartego na wiedzy poprzez edukację biologiczną. Poszukując odpowiedzi na pytanie “Czym jest Życie?”, badamy jego przejawy na wszystkich poziomach organizacji hierarchicznej, od cząsteczek po krajobrazy i problemy globalne. Zebraną wiedzę wykorzystujemy w zastosowaniach biotechnologicznych i w ochronie środowiska. Wydział aktywnie uczestniczy w kształceniu studentów na wszystkich poziomach edukacji akademickiej, do stopnia doktora nauk biologicznych. Będąc częścią naukowego Poznania, Wydział jest otwarty na potrzeby społeczne i upowszechnia świadomość problemów przyrodniczych, w tym biologicznych, wśród ludzi wszystkich grup wiekowych.

-------------------------------------------------------------------------

13 sierpnia 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Czy Kościół katolicki w Polsce potrzebuje misjonarzy?

Papież Franciszek w adhortacji apostolskiej "Evangelii gaudium" wezwał do misyjnego przeobrażenia Kościoła. Zaapelował, aby zwyczaje, style, rozkład zajęć, język i wszystkie struktury kościelne stały się odpowiednim kanałem bardziej do ewangelizowania dzisiejszego świata niż do zachowania stanu rzeczy (EG 27).
1. Kościół misyjny w Polsce?
Polska wyzwoliła się z komunizmu i choć obroniła się przed galopującym sekularyzmem, to jednak pełzająca laicyzacja powoli prowadzi do erozji tradycyjnej religijności. Wciąż wysokie są wskaźniki autodeklaracji wiary, dominicantes i communicantes, chociaż pojawiają się pierwsze zwiastuny deinstytucjonalizacji i prywatyzacji religii. Stopniowo przybywa również katolików nominalnych i okazjonalnych. Poważny problem to selektywne przyjmowanie i stosowaniu chrześcijańskich zasad życia. Szczególnie dotyczy to moralności, stąd duże przyzwolenie społeczne na relatywizm nOf11l, wartości oraz na etykę sytuacyjną. Coraz częściej katolików charakteryzują postawy roszczeniowe w stosunku do parafii.
2. Kościół misyjny - ad axtra (ad gentes) i ad intra
Fundamentem właściwego rozumienia misyjnego przeobrażenia Kościoła jest eklezjologia. Soborowe określenie, że Kościół jest misyjny ze swej natury (DMi 2) nabiera w czasach współczesnych nowego znaczenia. Nie chodzi już tylko o misje ad gentes, ale również o misje ad intra. Ponadto spora liczbą uchodźców i emigrantów tworzących enklawy kulturowe i religijne - sprawia, że kraje od dawna chrześcijańskie zaczynają w sensie ścisłym być terenem misyjnym.
3. Misyjne przeobrażenie diecezji i parafii
Organizacja Kościoła opiera się na diecezjach i parafiach. Struktury są niezbędne, ponieważ trudno sobie wyobrazić działanie diecezji bez np. seminarium duchownego, kurii, biblioteki, ale powinny one być podporządkowane ewangelizacji (por. EG 63). Kluczowe jest działanie pastoralne - ewangelizacja, duszpasterstwo i misje.
4. Misyjne ukierunkowanie rodzin oraz zrzeszeń eklezjalnych
Papież Franciszek przypomniał w adhortacji apostolskiej "Amoris laetitia", że Kościół jest dobrem dla rodziny, rodzina jest dobrem dla Kościoła (AL. 87). Wezwał również do większego upodmiotowienia rodzin w dziele ewangelizacji, ponieważ miłość przeżywana w rodzinach jest nieustannie mocą dla życia Kościoła (AL 88; por. AL. 290).

W Polsce liczbę tzw. participantes określa się na poziomie 8%, wśród nich znaczny procent to członkowie ruchów, wspólnot, stowarzyszeń i grup. Przyjmuje się, że taki odsetek participantes pozwala oddziaływać na całą parafię.

Wykładowca: Ks. prof. Wiesław Śmigiel, Biskup Pelpliński

Ksiądz biskup dr hab. Wiesław Śmigiel, prof. nadzwyczajny KUL, biskup pomocniczy diecezji pelplińskiej, jest kierownikiem Katedry Teologii Pastoralnej Szczegółowej KUL, wykładowcą teologii pastoralnej w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie oraz w Ośrodku Naukowo-Badawczym UKSW w Tczewie.

Tytuł magistra teologii uzyskał w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, stopień doktora teologii oraz stopień doktora habilitowanego uzyskał w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 2012 powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL.

W badaniach naukowych zajmuje się wykorzystaniem mediów w duszpasterstwie; teologią laikatu, a w szczególności dynamiką zrzeszeń religijnych; teologią kultury; podmiotem duszpasterstwa oraz teologicznymi podstawami duszpasterstwa.

Jest członkiem Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Stowarzyszenia Pastoralistów Polskich. Jest sekretarzem "Roczników Pastoralno-Katechetycznych", członkiem Kolegium Redakcyjnego "Zeszytów Chojnickich" oraz Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki Filomaty". Jest również członkiem Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski.

Autor i redaktor książek naukowych oraz 2 zbiorów poezji.

-------------------------------------------------------------------------

20 sierpnia 2016 roku, godz. 20⁰⁰

Tytuł: Jak wycisnąć energię z oceanu, czyli o elektrowniach napędzanych falami morskimi

Od wielu wieków człowiek zainteresowany był potężną siłą oceanów. Początkowy strach przed niszczycielskim żywiołem przerodził się w chęć poznania, zrozumienia i w końcu okiełznania tej niesamowitej energii. Jako że morza i oceany pokrywają ponad 70% powierzchni naszej planety, stanowią ogromne źródło mocy możliwej do wykorzystania przez człowieka. Wykład prezentuje ważniejsze metody pozyskiwania energii elektrycznej z oceanu. W sposób szczególny skupia się na nowoczesnych rozwiązaniach przekształcenia energii z fal wiatrowych na prąd elektryczny oraz prezentuje wyniki badań prowadzone w tej tematyce w Instytucie Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku.

Wykładowca: Mgr Dawid Majewski, Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku

Mgr Dawid Majewski jest absolwentem Fizyki Morza na Wydziale Biologii, Geografii i Oceanologii Uniwersytetu Gdańskiego. Od czerwca 2011r. pracuje jako asystent w zakładzie Mechaniki Falowania i Dynamiki Budowli IBW PAN. Jego zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia z dziedzin: mechaniki płynów, oceanografii jak i zagadnienia związane z odnawialnymi źródłami energii. W swojej pracy doktorskiej zajmuje się badaniem oddziaływania fal wodnych z konstrukcjami hydrotechnicznymi. Jest uczestnikiem dwóch wypraw polarnych IBW PAN na Spitsbergen w roku 2015 i 2016.