4 lipca 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: DNA dreams – czyli czy chcemy ingerować w ludzki genom
Ostatnio pojawił się w debacie etyczno - naukowej problem modyfikacji genomu ludzkiego. Wybitni uczeni światowi wzywają do rozpoczęcia debat społecznych - czy chcemy ingerować w ludzki genom? Ważnym przyczynkiem do takiej dyskusji jest holenderski film "DNA dreams" o postępach chińskich genetyków w tej dziedzinie. Ten 55 minutowy film, nagrodzony w 2012 roku na festiwalu filmów dokumentalnych w Polsce, robi wielkie wrażenie i nie pozostawia obojętnym żadnego widza.
Nasze inauguracyjne Spotkanie w 2015 roku rozpocznie się projekcją tego niezwykłego filmu. Po filmie "DNA Dreams" odbędzie się dyskusja pod hasłem "Czy modyfikować genotyp ludzki?" o naukowych, etycznych i społecznych konsekwencjach wprowadzania dziedziczonych zmian do genotypu człowieka. Podstawą do takich planów są osiągnięcia współczesnych genetyków chińskich, wyposażonych w najnowocześniejszy sprzęt, w największym światowym instytucie prowadzącym szerokie badania w zakresie genetyki stosowanej.
Wykładowca i Moderator dyskusji: Prof. dr hab. Magdalena Fikus, emerytowany pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
Prof. dr hab. Magdalena Fikus, biochemiczka, lata badań i zainteresowanie genetyką i biotechnologią. Wieloletnia pracownica PAN (Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie) , wykładała także w UMCS i na uczelniach warszawskich. Ostatnio cykl wykładów w UW, Międzyuczelniane studia Humanistyczne MISH, „DNA- kod życia”. Współtwórczyni pierwszego polskiego Festiwalu Nauki w Warszawie (14 edycji), oraz imprez towarzyszących (trzy Kawiarnie Naukowe ) i in. Członkini Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki PAN. Popularyzatorka nauki w prasie, radio i telewizji.Napisała dziesiątki popularyzatorskich artykułów, udzieliła dziennikarzom setek wywiadów, także w audycjach radiowych i telewizyjnych. Zainicjowała cykliczna 45. minutową audycję o problemach nauki w Radio TOK FM.Za swoją działalność popularyzatorską otrzymała m.in. nagrodę "Problemów" i "Kuriera Polskiego, nagrodę im. Hugona Steinhausa, nagrodę im. Bronisława Filipowicza, nagrodę Polskiego Towarzystwa Genetycznego, Nagrodę Prezesa PAN, Nagrodę Rektora UW, Nagrodę Miasta Stoł. Warszawa. Laureatka tytułu „Fenomena Roku”, przyznanego przez Tygodnik Przekrój oraz tytułu „Popularyzatora Nauki” przyznanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
-------------------------------------------------------------------------
11 lipca 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Społeczne życie bakterii
Zrozumienie zachowania się społeczeństwa ludzi leży u podstaw socjologii, nauki która swoich korzeni może dopatrywać się w X wieku. Znacznie później, w latach 40-tych XX wieku wprowadzono termin “socjobiologia” jako wyraz przekonań przyrodników, że i zwierzęta mogą przejawiać zachowania społeczne, które są wynikiem działania sił doboru naturalnego.
Jednak dopiero w latach 90-tych XX wieku zaczęto kwestionować dogmat, że bakterie żyją samotnie w środowisku naturalnym. Odkrycie wyspecjalizowanych form komunikacji między komórkami bakterii i możliwość obserwowania zachowań całych populacji doprowadziło do powstania nowej gałęzi nauki o bakteriach – socjomikrobiologii. Zajmuje się ona zachowaniem grup (populacji) bakterii w celu osiągnięcia zysków przez całą populację. W miarę rozwoju tej dziedziny okazało się, że nawet świat mikroorganizmów nie jest wolny od barier społecznych, komórek które chcą korzystać z dóbr ogólnych nie dając nic w zamian jak i zachowań altruistycznych.
Wkraczając w świat społecznych zachowań bakterii trzeba jednak podkreślić istotną różnicę pomiędzy populacją bakterii i organizmów wyższych. Wszystkie wyższe organizmy rozmnażają się płciowo co łatwo wyjaśnia różnice indywidualne pomiędzy osobnikami. W świecie mikroorganizmów tak się nie dzieje. Podział komórek bakteryjnych prowadzi do powstania genetycznie identycznych komórek, które mimo tego potrafią wykazywać indywidualność i spersonalizowane podejście do swoich „wyborów życiowych”.
Wykładowca: prof. dr hab. Michał Obuchowski, Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG i GUMed
Moja przygoda z nauką rozpoczęła się trochę nietypowo. Jesienią 1988, jako uczeń IV klasy X Liceum Ogólnokształcącego trafiłem do Katedry Biologii Molekularnej i jej ówczesnego kierownika pana profesora Karola Taylora. Zgłosiłem chęć poeksperymentowania… i taki był początek moich zmagań z nauką. Tak było, chociaż teraz (biorąc pod uwagę ówczesną historię) wydaje się to dosyć niezwykłe – otworzyć drzwi Katedry przez zwykłym uczniem szkoły średniej. Ale pan profesor Taylor znany był z niekonwencjonalnych pomysłów i był osobą bardzo otwartą dla młodych ludzi.
Kilka miesięcy później, jesienią, w historycznym roku 1989 zostałem studentem kierunku biologii, na Wydziale Biologii, Geografii i Oceanologii. Studia ukończyłem w roku 1993 po 4 latach i dwóch miesiącach przedstawiając pracę magisterska zatytułowaną „Rola kryptycznego profaga rac w rozwoju bakteriofaga lambda”. Po uzyskaniu dyplomu magistra podejąłem pracę w Katedrze Biologii Molekularnej. Pracę doktorską wykonaną pod kierunkiem prof. dr hab. Grzegorza Węgrzyna zatytułowaną „Regulacja rozwoju bakteriofaga lambda” przedstawiłem i obroniłem w roku 1997.
Między rokiem 1998 a 2003 spędziłem 3 lata jako post-dock na Uniwersytecie Paryż XI w Orsay poznając tajniki pracy z Bacillus subtilis w laboratorium dr Simone Seror.
Po powrocie, w roku 2004 przeniosłem się na Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, gdzie pracuję aktualnie. W roku 2006 uzyskałem stopień doktora habilitowanego. W dwa lata później zostałem kierownikiem nowo utworzonego Zakładu Bakteriologii Molekularnej, którym kieruję do tej pory. Na kadencję 2013-2016 zostałem wybrany na funkcje prodziekana ds. nauki Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i GUMed. Historia najnowsza, to uzyskanie tytułu profesora biologii w grudniu 2014.
Mój dorobek naukowy składa się z 46 artykułów naukowych opublikowanych w międzynarodowych czasopismach branżowych o sumarycznym współczynniku oddziaływania IF=123.
-------------------------------------------------------------------------
18 lipca 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Religijność ludowa – ciągłość i zmiana
Wykładowca: Ks. prof. Wiesław Śmigiel, Biskup Pelpliński
Ksiądz biskup dr hab. Wiesław Śmigiel, prof. nadzwyczajny KUL, biskup pomocniczy diecezji pelplińskiej, jest kierownikiem Katedry Teologii Pastoralnej Szczegółowej KUL, wykładowcą teologii pastoralnej w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie oraz w Ośrodku Naukowo-Badawczym UKSW w Tczewie.
Tytuł magistra teologii uzyskał w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, stopień doktora teologii oraz stopień doktora habilitowanego uzyskał w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 2012 powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL.
W badaniach naukowych zajmuje się wykorzystaniem mediów w duszpasterstwie; teologią laikatu, a w szczególności dynamiką zrzeszeń religijnych; teologią kultury; podmiotem duszpasterstwa oraz teologicznymi podstawami duszpasterstwa.
Jest członkiem Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Stowarzyszenia Pastoralistów Polskich. Jest sekretarzem "Roczników Pastoralno-Katechetycznych", członkiem Kolegium Redakcyjnego "Zeszytów Chojnickich" oraz Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki Filomaty". Jest również członkiem Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski.
Autor i redaktor książek naukowych oraz 2 zbiorów poezji.
-------------------------------------------------------------------------
25 lipca 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Pojezierze Kaszubskie w czasach Cesarstwa Rzymskiego
Opowieść można zacząć od słów: Dawno, dawno temu…, jednak z perspektywy archeologii dotyczy ona czasów nie tak odległych, obejmujących okres od przełomu er po III wiek. Wówczas to znaczne tereny Pomorza, w tym i dzisiejsze Pojezierze Kaszubskie, zamieszkiwały społeczności zaliczane do kultury oksywskiej i wielbarskiej. Ludność pierwszej z kultur przejęła niektóre zwyczaje Celtów, w tym chowanie zmarłych mężczyzn z uzbrojeniem: włócznią, mieczem i tarczą. Wpływ lateńskie (celtyckie) związane były również z upowszechnieniem produkcji żelaza, z którego wykonywano nie tylko broń i narzędzia, ale również części stroju.
Od schyłku I wieku p.n. e. w obrębie kultury oksywskiej dochodzi do istotnych zmian, widocznych najlepiej w rytuale pogrzebowym. Stopniowo zaprzestano wkładania do grobów broni, zdecydowanie częściej stosowano obrządek inhumacyjny obok praktykowanej wcześniej kremacji, a do wyrobu ozdób i elementów stroju chętniej używano brązu. Obserwowane zmiany były efektem silnych przeobrażeń społecznych, ekonomicznych, a także religijnych, do których przyczyniły się migracje grup ludzkich. Kapitalne znaczenie miały wpływy zewnętrzne, wynikające ze zmiany układów sił politycznych w Europie około przełomu er. Wojny prowadzone przez Rzymian z plemionami celtyckimi doprowadziły do zasadniczych przemian, bo podbite tereny stawały się prowincjami rzymskimi, inne uległy dominacji germańskiej. Dla ludów barbarzyńskich, w tym tych osiadłych na północy, pojawił się nowy partner polityczny i ekonomiczny - Cesarstwo Rzymskie.
Choć ludność kultury oksywskiej w dalszym ciągu zajmowała swoje siedziby, w początkach naszej ery archeologiczna nazwa kultury ulega zmianie na kulturę wielbarską.
W krajobrazie Pomorza obecność nowej kultury najlepiej manifestuje się konstrukcjami kamiennymi – kurhanami i kręgami, znanymi z takich miejscowości jak Węsiory, Babi Dół, Odry czy Leśno. Wielu badaczy skłonna jest łączyć te właśnie, „inne” cmentarzyska z przybyłą ze Skandynawii ludnością gocką. Pogląd ten wspierają informacje przekazane nam przez starożytnych pisarzy. Ci bowiem odnotowują pojawienie się na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego nowego ludu kierowanego przez króla Beriga. W początkach III w. cmentarzyska z kręgami i kurhanami zanikają, ale na Mazowszu na prawym brzegu Wisły i na Podlasiu, w tym właśnie czasie powstają nowe, już bez kręgów, ale z cechami tej samej kultury, potwierdzając tym samym przemieszczanie się ludności kultury wielbarskiej na południowy-wschód, do legendarnej krainy Oium.
Wykładowca: Dr Anna Strobin, Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego
Dr Anna Strobin pracuje na stanowisku adiunkta w Instytucie Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego. Studia archeologiczne ukończyła na Uniwersytecie Łódzkim i tam też uzyskała stopień doktora.
Jej zainteresowania badawcze to okres przedrzymski i rzymski w strefie basenu Morza Bałtyckiego. Prowadzi badania wykopaliskowe w Wyczechowie i Babim Dole na Pojezierzu Kaszubskim, a także Brzynie koło Pucka.
-------------------------------------------------------------------------
1 sierpnia 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Archeologia live & online, czyli edukacyjno-popularyzacyjne wykopaliska w Nowym Monasterzysku
Cmentarz ewangelicki w Nowym Monasterzysku (gm. Młynary) to miejsce o historii sięgającej początków XVII wieku. Na tym cmentarzu, jeszcze przed II wojną światową, chowali swoich zmarłych niemieccy i ewangeliccy, poprzedni mieszkańcy wsi. Po wojnie miejsce to stało się obiektem dewastacji i zniszczeń. We wrześniu 2014 r. na prośbę „Stowarzyszenia Mieszkańców i Przyjaciół Wsi Nowe Monasterzysko" Instytut Archeologii i Etnologii UG opracował program prac rewitalizacyjnych i rozpoczął badania wykopaliskowe, mające na celu naukowe rozpoznanie oraz uporządkowanie cmentarza. Równocześnie w trakcie badań prowadzone były zajęcia edukacyjne dla młodzieży oraz okolicznych mieszkańców. Ogromne zainteresowanie tego rodzaju kontaktem z przeszłością zachęciło do stworzenia niecodziennego pomysłu na popularyzowanie historii oraz archeologii w miejscu badań. W 2015 r. projekt „Stanowisko archeologiczne live & online" uzyskał finansowanie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Zaprezentowany wykład to historia nie tylko o upowszechnianiu archeologii na stanowisku badawczym, ale także o mediacyjnej roli archeologa w stworzeniu więzi między przeszłością a teraźniejszością.
Wykładowca: Mgr Wacław Kulczykowski, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego
Mgr Wacław Kulczykowski (ur. 12.XII.1988 r. w Gdańsku) jest od 2012 r. doktorantem na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 2007-2012 studiował archeologię w Instytucie Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego. W 2012 r. uzyskał tytuł zawodowy magistra archeologii, broniąc pracę Studnie zamkowe na terenie państwa krzyżackiego w Prusach. Uczestnik ekspedycji archeologicznych: zamek krzyżacki w Bezławkach (2008, 2009, 2010, 2011), cmentarzysko średniowieczne w Bezławkach (2010, 2011), stanowisko miejskie pod Bazyliką Mariacką w Gdańsku (2009), stanowisko miejskie na ul. 3 Maja w Gdańsku (2011), cmentarzysko kultury oksywskiej w Wyczechowie (2008), cmentarzysko wielokulturowe w Brzynie (2011, 2012), wczesnośredniowieczne grodzisko pruskie w Lesie Miejskim w Olsztynie (2013) oraz Twierdza Wisłoujście w Gdańsku (2014). We wrześniu 2014 r. prowadził samodzielne badania archeologiczne oraz prace rewitalizacyjne na XVII-wiecznym cmentarzu ewangelickim w Nowym Monasterzysku.
W 2015 r. został laureatem III edycji konkursu eNgage organizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej w ramach projektu SKILLS, współfinansowanego przez Unię Europejską - Europejski Fundusz Społeczny i realizuje projekt pt. „Stanowisko archeologiczne live & online".
-------------------------------------------------------------------------
8 sierpnia 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Brud i czystość w równowadze – mikrobiologia i historia higieny oraz kilka uwag praktycznych :)
W historii ludzkości są zapisane straszne karty epidemii, które zwłaszcza w zaludnionych regionach zbierały śmiertelne żniwo. Sprzyjały temu brud i niewiedza. Dziś wydaje nam się, że wiedzę już mamy i wiemy jak ją wykorzystać. W dzieciństwie wciąż słyszymy: umyj się! Posprzątaj! Włączamy telewizor, a tam dziecko w śmiertelnym niebezpieczeństwie - bezbronny maluch zbliża się do muszli klozetowej, na której czają się zabójcze bakterie. Na szczęście przezorna mama ma pod ręką antybakteryjny płyn/ /żel/proszek, który zabija zarazki na śmierć. O tym, że więcej zarazków znajduje się na desce do krojenia niż na desce klozetowej reklamy nie mówią. Ani o tym, że im więcej chemikaliów, tym łatwiej o choroby skóry i alergie. Im więcej zarazków wybijemy „na zapas”, tym trudniej nam będzie potem stawić czoło prawdziwemu mikrobiologicznemu zagrożeniu. Zapominamy też, że na naszej skórze (i w całym naszym ciele) mieszkają przyjazne mikroby, które nieraz ratują nas z opresji.
W trakcie wykładu przejdziemy razem przez historię brudu i czystości aż do czasów współczesnych. Kto pierwszy używał mydła i do czego? Od kiedy mydło jestem mydłem? Dlaczego epidemie omijały niektóre społeczności? Dlaczego Ignaz Semmelweis trafił do domu wariatów? Ile prawdy jest w powiedzeniu, że brudne dzieci, to szczęśliwe dzieci? Komu zależy na tym, byśmy często się myli?
Porozmawiamy o mikrobach i ludziach i o tym, że układy biologiczne „lubią” dążyć do równowagi.
Wykładowca: Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawi
Dr Patrycja Dołowy, Rada Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie – z wykształcenia mikrobiolożka, doktor nauk przyrodniczych i artystka fotografka. Od wielu lat zajmuje się popularyzacją nauki w różnych formach. Mikroby były jej pierwszą miłością – w dzieciństwie dużo chorowała, więc tata podrzucał jej do czytania „Łowców mikrobów” i „Stulecie chirurgów”. Po kolejne lektury sięgała już sama.
W latach 2008-2012 była wicenaczelną magazynu popularnonaukowego „ACADEMIA” wydawanego przez Polską Akademię Nauk, a następnie kierowała działem „Cywilizacja od środka” w tygodniku „Przekrój”. Obecnie współpracuje z kilkoma magazynami, pisząc o nauce, relacjach nauki, polityki i społeczeństwa, nauki i sztuki oraz o kobietach w nauce. Jest laureatką nagrody im. Karola Sabatha za najlepszy tekst popularnonaukowy w polskiej prasie w 2011 r. i prezeską Polskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Naukowych od 2015 r..
Jako artystka brała udział w blisko 60 wystawach w Polsce i zagranicą, finalistka kilku konkursów fotograficznych, jest też autorką dramatów (za sztukę „Hideout/Kryjówka” otrzymała w tym roku nagrodę indywidualną na festiwalu teatralnym Kontrapunkt w Szczecinie, „Hideout/Kryjówka” zdobyła też Grand Prix festiwalu Kontrapunkt i główną nagrodę na festiwalu teatralnym Klamra w Toruniu). W 2012 roku została stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Działa aktywnie społecznie na rzecz kobiet, matek, ich rodzin. Od 2007 roku jest związana z Fundacją MaMa, gdzie jest autorką i koordynatorką wielu projektów społecznych i kulturalnych, w tym Kawiarni Nauki i Sztuki dla rodziców i dzieci.
Jest częstym gościem na festiwalach nauki w różnych miastach Polski.
-------------------------------------------------------------------------
15 sierpnia 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Spieniony biolog
Zgodnie z definicją detergentem nazywamy substancję powierzchniowo czynną lub mieszaninę takich substancji, która w rozcieńczonych roztworach wykazuje właściwości czyszczące. Z chemicznego punktu widzenia detergentem może być substancja o właściwościach amfifilnych, czyli taka, która w części jest hydrofilna, a w części – hydrofobowa. To podwójne powinowactwo sprawia, że związki o takich właściwościach odpowiadają również za mnogość niezwykle istotnych funkcji biologicznych – w pewnym sensie można powiedzieć, że bez związków amfifilnych nie byłoby Życia w obecnie znanej postaci. Z drugiej strony, nie byłoby również wielu zjawisk i produktów dnia codziennego. W wykładzie odbędziemy podróż od najgłębszych zakamarków żywej komórki po najciekawsze zastosowania technologiczne związków amfifilnych, poznając ich właściwości i ukryte piękno.
Wykładowca: Prof. zw. dr hab. Przemysław Wojtaszek, Zakład Biologii Molekularnej i Komórkowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Prodziekan ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej Wydziału Biologii UAM; email: przemow@amu.edu.pl
Prof. Przemysław Wojtaszek jest biologiem roślin, zajmuje się zagadnieniami z pogranicza biologii molekularnej i biologii komórki roślinnej. W centrum jego zainteresowań jest strukturalna i funkcjonalna integralność komórek roślin. Autor lub współautor ponad 280 artykułów i komunikatów naukowych. Członek-założyciel oraz pierwszy prezydent Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin, członek Towarzystw: Biochemicznego, Biologii Komórki, i Botanicznego oraz The Biochemical Society i Society of Experimental Biology (Wlk. Brytania). Redaktor Naczelny Acta Physiologiae Plantarum i Communicative and Integrative Biology oraz członek rad redakcyjnych The Biochemical Journal, BMC Plant Biology, Plant Signaling and Behavior i Acta Societatis Botanicorum Poloniae. Członek Komitetu Biotechnologii PAN, Komitetu Cytobiologii PAN, oraz Komitetu Fizjologii, Genetyki i Hodowli Roślin PAN. Pomysłodawca i koordynator krajowy Nocy Biologów. Członek grupy koordynatorów globalnych akcji Fascination of Plants Day 2015.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza jest trzecim pod względem wielkości uniwersytetem w Polsce. Utworzony został 7 maja 1919 r. Początkowo zwany Wszechnicą Piastowską, od 1920 r. Uniwersytetem Poznańskim, a od 1955 r. nosi imię Adama Mickiewicza. Początki Wydziału Biologii wiążą się ściśle z powstaniem Uniwersytetu, gdy wśród 21 katedr Wydziału Filozoficznego znalazły się Katedra Botaniki i Katedra Zoologii. W obecnej postaci Wydział Biologii powołano do życia w 1984 r. i stanowi on jeden z 15 wydziałów UAM. Misją Wydziału jest rozwijanie nauk o życiu oraz budowanie społeczeństwa opartego na wiedzy poprzez edukację biologiczną. Poszukując odpowiedzi na pytanie “Czym jest Życie?”, badamy jego przejawy na wszystkich poziomach organizacji hierarchicznej, od cząsteczek po krajobrazy i problemy globalne. Zebraną wiedzę wykorzystujemy w zastosowaniach biotechnologicznych i w ochronie środowiska. Wydział aktywnie uczestniczy w kształceniu studentów na wszystkich poziomach edukacji akademickiej, do stopnia doktora nauk biologicznych. Będąc częścią naukowego Poznania, Wydział jest otwarty na potrzeby społeczne i upowszechnia świadomość problemów przyrodniczych, w tym biologicznych, wśród ludzi wszystkich grup wiekowych.
-------------------------------------------------------------------------
22 sierpnia 2015 roku, godz. 2000
Tytuł: Pani Geoffrin – guwernantka czy ambasador króla Stanisława Augusta?
Najbardziej wpływowy i najdłużej (czterdzieści lat bez mała) działający w Paryżu XVIII wieku salon – „biuro dowcipu”, jak nazywano wówczas takie przybytki – prowadziła Maria Teresa Geoffrin, w której cieniu mąż, dyrektor fabryki luster w Saint-Gobain, zacierał ręce, widząc, jaką świetną specjalistką od wszechstronnego marketingu jest jego o połowę młodsza żona.
Oprócz swoich filozofów i malarzy, przyjmowała – jeśli odpowiednio zostali poleceni – gości „ze świata”: wśród nich, w 1753 roku znalazł się dwudziestojednoletni Stanisław Antoni Poniatowski. Protegował go własny ojciec, też Stanisław, dyplomata w służbie Karola XII a potem Augusta III, który 20 lat wcześniej opuścił gościnny dom przy Faubourg Saint-Honoré, nie bez obietnicy, że gospodyni przyjmie kiedyś jego dzieci równie serdecznie, jak jego, zwanego „mężulkiem” przez „żoneczkę” Geoffrin. Trudno było przyszłemu królowi o lepszego protektora.
Skończyło się ponad dwudziestoletnią przyjaźnią; ale najpierw Maria Teresa Geoffrin, spłaciwszy jakoby długi młodzieńca, uzyskała dla króla Stanisława rzecz niemożliwą przez parę lat – uznanie jego elekcji w 1764 r. przez Ludwika XV, choć Wersal wrogi był rosyjskiej ingerencji w sprawy Polski. W 1766 roku odbyła nieprawdopodobną – w owych czasach i w jej wieku (lat sześćdziesiąt parę) – podróż do Warszawy, w odwiedziny do królewskiego „syna” i przyjaciela, który w listach (ich korespondencja ukazała się dopiero w 1876 r. we Francji) nazywał ją stale „mateczką” (maman Geoffrin). Aczkolwiek parę lat trwało oziębienie stosunków po owej wizycie: wujowie króla, książęta Czartoryscy, zazdrośni o wpływy francuskiej mieszczki, starali się ich skłócić, próżność gościa raniąc fałszywymi plotkami. Dopiero porwanie króla przez konfederatów barskich, i jego „cudowne” ocalenie, przywróciło serdeczność między korespondentami: pani Geoffrin wystraszyła się porządnie.
Do ostatnich tygodni życia, dyktując listy córce, pani Geoffrin pozostała wierna tej przyjaźni. Trochę ze snobizmu, trochę z kobiecej słabości do przystojnych i dowcipnych (inteligentnych) mężczyzn. Zgasła w roku 1777. Nie doczekała owoców (nie zawsze przemijających) determinacji króla reformatora: ani „majowej jutrzenki” w 1791 r., ani założenia w Warszawie w roku 1816 uniwersytetu – przez ludzi wykształconych w szkołach Komisji Edukacji Narodowej i w Szkole Rycerskiej, którym król był patronował.
Czy dziś przydałaby nam się na europejskich salonach – lub nowojorskich – tak oddana i poważana osoba? Ale do kogo by tu pisała?...
Wykładowca: Prof. Izabella Zatorska, Uniwersytet Warszawski
Prof. Izabella Zatorska specjalizuje się w historii literatury francuskiej XVIII wieku (Marivaux, Bernardin de Saint-Pierre) oraz w literaturze frankofońskiej wysp Oceanu Indyjskiego (Madagaskar, Maskareny). Autorka opracowania Les Polonais en France 1696-1795. Bio-bibliographie provisoire (2000, w 2010, z Małgorzatą Kamecką, poszerzone i poprawione). Inne : Discours colonial, discours utopique. Témoignages français sur la conquête des antipodes (XVII-XVIIIe siècles) (2004) ; Maximilien Wiklinski Voyages/Podróże (2008, wydanie krytyczne dwujęzyczne) ; La recherche dix-huitiémiste en France et en Pologne. Ewa Rzadkowska (1913-2009) In memoriam (dir., 2012).
